Zapalenie płuc (łac. pneumonia)- jest to ostry stan zapalny miąższu płucnego przez bakterie, wirusy, mykoplazy, riketsje, grzyby, pierwotniaki, pasożyty, czynniki fizyczne i chemiczne. W około 5-20% przypadków przyczyną zapalenia płuc są wirusy, a także bakterie. Jeżeli dojdzie do martwicy miąższu i zniszczenia przegród międzypęcherzykowych powstaje ropień płuca.
Jedną z najczęstszych przyczyn zapalenia płuc są pneumokoki (Streptococcus pneumoniae- dwoinka zapalenia płuc), następnie gronkowiec złocisty (Staphyloccocus aureus) oraz (Haemophilus Influenzae- pałeczka grypy).
Ponadto na zapalenie płuc mają wpływ tlenowe pałeczki Gram (+). Wszystkie te patogeny mogą wywołać zapalenie płuc w każdym wieku, istnieje jednak zależność między czynnikiem i grupą wiekową pacjentów, np. w grupie małych dzieci przeważają zapalenia wirusowe, a u dzieci starszych oraz osób dorosłych zapalenia bakteryjne.
Na zapalenie płuc mają przede wszystkim wpływ takie czynniki jak wiek ( często chorują na zapalenie płuc dzieci do 2 roku życia oraz osoby starsze po 60-65 roku życia), a także nadużywanie alkoholu, niedożywienie, zaburzenia immunologiczne (w tym cukrzyca, leczenie glikokortykosteroidami, cystostatykami, radioterapia, zakażenie HIV), uszkodzenie błon śluzowych i skóry (przewlekłe zapalenie i rozstrzenie oskrzeli, wziewne podawanie leków, intubacja, wentylacja mechaniczna), współistnienie innych chorób takich jak: choroby układu oddechowego, krążenia, nerek, zaburzenia neurologiczne. Jednym z najważniejszych i możliwych do wyeliminowania czynników ryzyka zapalenia płuc jest palenie.
U starszych pacjentów, takie czynniki jak alkoholizm, astma, leczenie immunosupresyjne, choroby płuc, choroby serca, domy opieki i starzenie się są związane z ryzykiem występowania nawracających zapaleń płuc.
Miejsca, w których wiele osób jest ze sobą w bezpośrednim kontakcie (np. szkoły, schroniska dla bezdomnych) sprzyjają szerzeniu się bardziej zakaźnych postaci zapaleń płuc.
Dotychczas zdrowy pacjent z bakteryjnym zapaleniem płuc o lekkim przebiegu może być leczony w warunkach domowych.
Małe dzieci, osoby w podeszłym wieku oraz pacjenci chorujący przewlekle, a także pacjenci, u których zapalenie płuc przebiega z ciężkimi objawami powinni być skierowany do szpitala. Jeśli nie stwierdza się poprawy po 48 godzinach leczenia w warunkach ambulatoryjnych pacjent również powinien być skierowany do szpitala.
Chorym z zapaleniem płuc leczonym w domu zaleca się:
• przyjmowanie przepisanego przez lekarza antybiotyku przez co najmniej 7 dni
• niepalenie tytoniu, odpoczynek i picie dużej ilości płynów
• zwalczanie gorączki i bólu opłucnowego przy pomocy leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych
• wizytę kontrolną po 48 godzinach lub wcześniej, jeśli wystąpią wskazania
• Leczenie zapalenia płuc o etiologii wirusowej nie wymaga podawania antybiotyku.
Zaleca się szczepienie przeciwko pneumokokom osób, u których istnieje zwiększone prawdopodobieństwo wystąpienia zakażenia S. pneumoniae lub jego ciężkiego przebiegu, do grupy tej należą:
- wszystkie osoby > 64 roku życia
- osoby w wieku 2-64 lat:
- z niedoborem odporności spowodowanym chorobą lub terapią
- chorujący na przewlekłe choroby serca, nerek (zespół nerczycowy), układu oddechowego (POChP), cukrzycę lub niedokrwistość sierpowatokrwinkową
- po usunięciu śledziony .
Największe znaczenie w profilaktyce wirusowego zapalenia płuc ma stosowanie szczepionek przeciwgrypowych, których skuteczność sięga 75–90 proc. Są one przygotowywane co roku, a ich skład uzależnia się od zagrażających zakażeń. Szczepienie przeciwko grypie zaleca się u chorych obciążonych dużym ryzykiem zgonu z powodu grypy lub wikłającego ją zapalenia płuc.
Grupy wysokiego ryzyka obejmują osoby z:
-przewlekłą chorobą płuc, serca, nerek lub wątroby
- cukrzycą
- immunosupresją spowodowaną chorobą lub leczeniem
- osoby w wieku >65 lat .
Bibliografia
- F. Kokot (red.) Choroby wewnętrzne Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004r.
- Ewa Rowińska-Zakrzewska, Jan Kuś (red.) Choroby układu oddechowego, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004r.
- J. Daniluk, G. Jurkowska, Zarys chorób wewnętrznych dla studentów pielęgniarstwa, Czelej, Lublin 2005
