Zaburzenia rozwoju zgryzu w okresie płodowym są to wady rozwojowe powstające we wczesnym okresie embriogenezy związane z nieprawidłowym rozwojem twarzoczaszki.
Wady wrodzone:
– Są to wady występujące przy urodzeniu lub ujawniają się w okresie wzrostu
– mogą być pojedyncze lub mnogie
– symetryczne lub asymetryczne
Przyczyny zaburzeń w obrębie narządu żucia:
– wewnątrz- i zewnątrzpochodne czynniki działające na płód → wady wrodzone
– czynniki dziedziczne
– czynniki zewnątrzpochodne, działające poprzez organizm matki w okresie organo- i morfogenezy
– wpływ gruczołów wydzielania wewnętrznego
– zewnątrzpochodne działające w życiu pozapłodowym → wady nabyte
Dziedziczne zaburzenia twarzowo – szczękowo – zgryzowe
– makrognacja i mikrognacja
– makrogenia i mikrogenia
– prognacja
– progenia, retrogenia
– rozszczepy
– zespoły genetycznie uwarunkowane (zaburzenie symetryczne i asymetryczne)
Mikrognacja
– niedorozwój szczęki w trzech wymiarach
– zgryzowo przodozgryz rzekomy i zgryz krzyżowy boczny obustronny
– twarz płaska i wąska
– warga górna cofnięta
– warga dolna i bródka sprawiają wrażenie przemieszczonych do przodu
– test czynnościowy “-”
Makrognacja
– nadmierny wzrost kości twarzy i szczęki w trzech kierunkach
– zgryzowo: zgryz przewieszony oraz tyłozgryz z protruzją lub retruzją siekaczy górnych
– szerokość łuków jarzmowych zwiększona, okolica podnosowa i warga górna wysunięte
Mikrogenia
– niedorozwój żuchwy w trzech kierunkach
– zgryzowo tyłozgryz całkowity
– kąt żuchwy nadmiernie rozwarty
– rysy twarzy “profil ptasi”
Makrogenia (wielkożuchwie)
– nadmierny wzrost żuchwy w trzech kierunkach
– zgryzowo przodozgryz całkowity i zgryz krzyżowy boczny obustronny
– zwiększona szerokość twarzy między kątami żuchwy, bródka wysunięta, odcinek szczękowy wydłużony
Prognacja
– nadmierna długość szczęki
– nosowy odcinek twarzy wysunięty
– warga górna ma płożenie zależne od ustawienia siekaczy
– zgryzowo: tyłozgryz całkowity
Progenia
wada związana jest z nieprawidłową budową żuchwy, na skutek nadmiernego doprzedniego jej wzrostu. Obserwujemy typowe zmiany
– wydłużenie trzonu i gałęzi żuchwy
– powiększenie kąta żuchwy
Zwarcie
– cechy nasilonego przodozgryzu całkowitego z III Kl. Angle`a i IIIkl. Kłową
– odwrotny nagryz siekaczy, często z kompensacyjnym przechyleniem siekaczy dolnych i wychyleniem siekaczy górnych
Rysy:
– znaczne wysunięcie bródki (pogonion) przed przednią granicą pola biometrycznego
– warga dolna wysunięta, czasem silnie napięta (w przypadkach z retruzją siekaczy dolnych),
– bruzda wargowo – bródkowa wygładzona,
– wydłużenie dolnego odcinka twarzy
czynnościowo:
– znaczne upośledzenie czynności odgryzania, żucia, mowy,
– test czynnościowy cofania żuchwy ujemny
Retrogenia
Wada genatyczna, polegająca na niedorozwoju żuchwy, głównie w wymiarze przednio-tylnym. Obserwujemy typowe zmiany:
– zahamowanie wzrostu trzonu i gałęzi żuchwy,
– powiększenie kąta żuchwy,
– nie wykształcenie bródki
Wada powstaje na tle krzywicy lub obustronnego uszkodzenia ośrodków wzrostu żuchwy
Zwarcie:
– nasilony tyłozgryz całkowity z II kl. Angle`a i II kl. Kłową
– kompensacyjne wydłużenie i wychylenie przedniej części wyrostka zębodołowego żuchwy i dolnych zębów przednich
Rysy:
– charakterystyczny tzw. “ptasi profil twarzy”
– bródka poza tylną granicą pola biometrycznego
– wydłużenie dolnego odcinka twarzy
czynnościowo:
– ujemny test czynnościowy
– znaczne upośledzenie czynnościowe, szczególnie w przypadkach związanych z artropatią stawów ssż.
Rozszczepy szczęki – epidemiologia:
– częstość występowania wad rozszczepowych twarzy to średnio 1,6 – 2/1000 żywych urodzeń
– w Polsce rodzi się z nią około 800 dzieci rocznie
– istnieją różnice występowania rozszczepów związane z płcią:
– rozszczepy wargi lub rozszczepy wargi i podniebienia występują częściej u chłopców
– izolowane rozszczepy podniebienia częstsze u dziewcząt
– rozszczep wargi i /lub podniebienia stanowi ok. 65% wrodzonych anomalii rozwojowych twarzoczaszki – pierwsze miejsce pod względem częstości występowania w tej grupie zaburzeń
– wada ta powstaje wskutek braku połączenia w linii pośrodkowej między parzystymi wyrostkami twarzowymi i podniebiennymi we wczesnym okresie życia płodowego
Podniebienie:
– Odcinek międzyszczękowy (podniebienie pierwotne):
– rynienka nosowa wargi górnej
– środkowa część kości szczękowej
– część podniebienna podniebienia pierwotnego
– cztery zęby sieczne
– Podniebienie wtórne:
– 6,5 tygodniowy zarodek – płyty podniebienne w pionowym ułożeniu
– 7,5 tygodniowy zarodek – płyty podniebienne w położeniu poziomym, język przemieszcza się ku dołowi
– 10 tygodniowy zarodek – płyty podniebienne zlały się
Rozszczepy szczęki – przyczyny:
– predyspozycje genetyczne – 20-50%
– wpływy egzogenne: podeszły wiek rodziców, zaburzenia hormonalne u matki, choroby wirusowe, choroby pierwotniakowe, promienie jonizujące, próby przerwania ciąży, poronienia, zły stan zdrowia, zażywanie lekarstw (neuroleptyki, niektóre antybiotyki, sterydy, cytostatyki), używki
Rozszczepy podniebienia- rodzaje:
– anatomiczne : rozszczep wargi, wyrostka zębodołowego, podniebienia twardego, miękkiego
– embriologiczne : rozszczep podniebienia pierwotnego, wtórnego
– zwyczajowe : “zajęcza warga” , “wilcza paszcza”
– podniebienie pierwotne – warga, wyrostek zębodołowy do otworu przysiecznego
– podniebienie wtórne – podniebienie twarde od otworu przysiecznego i podniebienie miękkie
– rozszczepy podniebienia pierwotnego:
– lewostronny – całkowity, lub pierwotny
– prawostronny – całkowity lub częściowy
– środkowy – całkowity lub częściowy
– obustronny – całkowity lub częściowy
– rozszczep podniebienia wtórnego:
– całkowity
– częściowy
– podśluzówkowy
– rozszczep podniebienia pierwotnego i wtórnego
– lewostronny – całkowity, częściowy
– prawostronny – całkowity, częściowy
– obustronny – całkowity, częściowy
Spis Piśmiennictwa:
-
Barbara Piekarczyk, Elżbieta Młynarska-Zduniak, Maria Winiarska-Majczyno: Rozszczep wargi i podniebienia : poradnik dla rodziców. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2003.
-
Gerard Drewa, Tomasz Ferenc: Podstawy genetyki dla studentów i lekarzy. Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 2003.
-
J. Michalak, Z. Dudkiewicz, Klasyfikacja rozszczepów wargi i podniebienia [w:] I Konferencja Robocza - dokumentacja. Rozszczep wargi i podniebienia, pod red. Z. Dudkiewicz, Instytut Matki i Dziecka Klinika Chirurgii Dzieci i Młodzieży, Warszawa 1994, s. 28.
-
Dudkiewicz Z., Piwowar W., Surowiec Z., Fudalej P., Obłoj B., Cudziło D., Hortis-Dzierzbicka M., Radkowska E., Stankiewicz J., Nowicka G., 30 lat doświadczenia w leczeniu jenoetapowym całkowitych jednostronnych rozszczepów wargi i podniebienia – wielospecjalistyczna ocena wyników odległych – nowa strategia leczenia. Standardy medyczne, Problemy Chirurgii Dziecięcej 2011.
-
Opracowano na podstawie: Standardy Medyczne, lipiec - wrzesień 2011, Problemy Chirurgii Dziecięcej, „30 lat doświadczenia w leczeniu jednoetapowym całkowitych jednostronnych rozszczepów wargi i podniebienia – wielospecjalistyczna ocena wyników odległych – nowa strategia leczenia”
