Wstęp
Streptococcus agalactiae to gatunek paciorkowcow Beta-hemolizujacych
zaliczany do grupy serologicznej B (GBS – Group B Streptococcus).
Jako tzw. bakteria komensalna może kolonizować dolny odcinek
przewodu pokarmowego, odbyt, środowisko pochwy.
Dane epidemiologiczne podają, że obecność GBS stwierdza się
u 10-30% zdrowych kobiet, które przeważnie nie manifestują żadnych
objawów stanu zapalnego, ale grupa szczególnie narażona na zakażenia
powodowane przez S. agalactiae są kobiety ciężarne, gdyż okres ciąży
stwarza korzystne warunki sprzyjające szybkiemu namarzaniu się GBS
w Środowisku pochwy. Liczbowy przyrost populacji GBS w pochwie
może stać się poważnym zagrożeniem nie tylko dla skolonizowanej kobiety,
ale przede wszystkim dla noworodka.
Uważa się, że GBS kolonizuje jamę ustna, a następnie drogi oddechowe
i przewód pokarmowy noworodka w następstwie transmisji wertykalnej
w czasie porodu od matki z jej mikroflory pochwy, kanału szyjki macicy,
skóry, śliny oraz ze środowiska zewnętrznego. Ryzyko transmisji drobnoustroju
na noworodka wynosi 70%. Częstość zachorowań wynosi 2-4 na
1000 żywo urodzonych dzieci. U noworodków, paciorkowiec ten może być
główna przyczyna tzw. wczesnego pojawienia się zakażenia w pierwszym
tygodniu życia, najczęściej pod postacią rożnych chorób układu oddechowego,
zapalenia płuc i posocznicy. Zakażenia o późnym początku to jest rozwijające
się między 7 a 90 dniem życia nie maja charakterystycznych objawów
i przebiegają w postaci gorączki, osłabienia, chorób układu oddechowego,
zapalenia opon mózgowych i posocznicy.
Pobieranie materiałów do badań mikrobiologicznych
Wszystkie kobiety w ciąży powinny być poddane przesiewowym badaniom
mikrobiologicznym w kierunku obecności GBS pomiędzy 35 a 37 tygodniem
ciąży. W tym celu należy pobrać wymazy z przedsionka pochwy
oraz z odbytnicy (po pokonaniu oporu zwieracza odbytu), wykorzystując
dwie jałowe wymazówki. W celu pobrania materiału z pochwy nie jest konieczne
stosowanie jednorazowego wziernika. Wymazówki z pobranym
materiałem umieszcza się osobno w podłożu transportowym (namnażająco -
różnicującym dla GBS) i jak najszybciej dostarcza się je do pracowni mikrobiologicznej
(podłoże transportowe zapewnia utrzymanie żywotności
GBS do 4 dni w temperaturze pokojowej lub w chłodzie).
Badanie oporności na antybiotyki
Laboratorium mikrobiologiczne jest zobowiązane wykonać oznaczenie
u wyizolowanego szczepu S. agalactiae wrażliwości na erytromycynę i klindamycynę
wraz z identyfikacja fenotypu MLSB a także oznaczenie wrażliwości
na penicylinę lub ampicylinę. Wykonanie oznaczenia wrażliwości na penicylinę/ampicylinę może zostać
pominięte, jeśli laboratorium prowadzi właściwą kontrolę jakości w zakresie
identyfikacji szczepów; w takiej sytuacji na wyniku badania należy
umieścić komentarz o tym, że szczep jest wrażliwy na penicylinę. Jak do
tej pory nie wykryto jeszcze na świecie szczepów Streptococcus agalactiae,
które byłyby oporne na penicylinę.
Nie ma potrzeby wykonywania oznaczenia wrażliwości na inne antybiotyki
niż wymienione wcześniej – paciorkowce są również powszechnie
wrażliwe na wankomycynę i teikoplaninę, a stosowanie innych leków nie dotyczy profilaktyki
okołoporodowej i wymaga przy zakażeniach S. agalactiae konsultacji
mikrobiologa klinicznego.
Okołoporodowa profilaktyka antybiotykowa
W przypadku stwierdzenia nosicielstwa S. agalactiae ginekolog
prowadzący ciążę wpisuje do Karty Ciąży informację o kolonizacji (wraz
z wynikiem oznaczenia lekowrażliwości).
Przy porodzie profilaktykę zakażenia S. agalactiae należy wdrożyć u:
• kobiet, u których w 35-37 tygodniu wykryto obecność S. agalactiae;
• kobiet, u których wynik badania mikrobiologicznego jest ujemny, ale
w wywiadzie pacjentka podaje wystąpienie zakażenia okołoporodowego
S. agalactiae u któregoś z poprzednich dzieci;
• kobiet, u których wynik badania mikrobiologicznego jest ujemny, ale
wcześniej w obecnej ciąży stwierdzono obecność S. agalactiae
w moczu;
• kobiet, u których poród rozpoczął się przed wykonaniem planowych
badań na nosicielstwo S. agalactiae (przed 35-37 tyg.);
• kobiet, u których nieznane są wyniki badań nosicielstwa, ale które
zgłosiły się do szpitala po 18h od pęknięcia błon płodowych;
• kobiet, u których nieznane są wyniki badań nosicielstwa, ale u których
temperatura ciała ≥38°C.
Profilaktykę należy rozpocząć niezwłocznie po przyjęciu do szpitala.
Rekomendowanym lekiem jest penicylina G podawana dożylnie w pierwszej
dawce wynoszącej 5mln jednostek, a następnie 2,5mln jednostek co
4h aż do zakończenia porodu. Możliwe jest zastosowanie ampicyliny
w pierwszej dawce dożylnej 2g i potem 1g co 4h dożylnie aż do porodu.
Jeśli pacjentka podaje uczulenie na penicylinę, to w przypadku szczepu
bez fenotypu MLSB należy zastosować dożylnie erytromycynę w dawce
500mg co 6h albo klindamycynę w dawce dożylnej 900mg co 8h aż do
ukończenia porodu.
Postępowanie z noworodkiem
Dzieci, u których matek zastosowano okołoporodowa profilaktyk´
antybiotykowa w kierunku GBS, powinny być zawsze poddane obserwacji
przez co najmniej 24h, zaś te u których pojawia się oznaki zakażenia, powinny
zostać poddane pełnej diagnostyce w kierunku zakażenia GBS (materiał
mikrobiologiczny pobiera się z pupka i ucha noworodka) i leczone
empirycznie .
1.
U noworodków o dojrzałości powyżej 34 tygodnia ciąży, bez objawów
klinicznych zakażenia, których matki otrzymały profilaktyk´ okołoporodowa
na minimum 4h przed urodzeniem się dziecka: należy prowadzić
obserwację dziecka w oddziale przez okres 24-48h bez wykonywania
badań dodatkowych mających na celu wykluczenie zakażenia GBS. Jeśeli
w tym okresie brak objawów, to dziecko może być wypisane do domu1.
2.
U noworodków o dojrzałości powyżej 34 tygodnia ciąży, bez objawów
klinicznych zakażenia, których matki otrzymały profilaktyk´ okołoporodowa
w okresie krótszym niż 4h przed urodzeniem się dziecka, (jeżeli nie występują objawy kliniczne infekcji) należy prowadzić obserwację dziecka przez okres 24-48h oraz zalecane jest wykonanie badania stężenia CRP
w surowicy krwi – 2-3 razy co 12h. Nie jest konieczne wykonanie badania
mikrobiologicznego krwi. Jeżeli wyniki badań są prawidłowe i brak jest
objawów klinicznych to można wypisać dziecko do domu.
3.
Jeżeli w okresie obserwacji wystąpią objawy kliniczne infekcji to
należy:
• wykonać badanie mikrobiologiczne krwi;
• rozpocząć antybiotykoterapię empiryczną, którą należy kontynuować
i ewentualnie modyfikować w zależności od stanu klinicznego noworodka
i wyników badań.
4.
U noworodków o dojrzałości poniżej 34 tygodnia ciąży, niezależnie od
zastosowania profilaktyki śródporodowej u matki, jeżeli nie występują objawy
kliniczne infekcji, należy prowadzić obserwację dziecka przez okres
24-48h oraz zalecane jest wykonanie badania stężenia CRP w surowicy
krwi – 2-3 razy co 12h. Jeżeli występują objawy niewydolności oddechowej- zespół zaburzeń oddechowych (ZZO) – należy wykonać badanie mikrobiologiczne krwi oraz rozpocząć antybiotykoterapię empiryczna.
5.
Wszystkie noworodki urodzone przez matki, u których rozpoznano:
chorioamnionitis2, przedwczesne pęknięcie błon płodowych oraz kolonizację GBS, niezależnie od występowania objawów klinicznych zakażenia wymagają:
• wykonania pełnego zestawu badań w celu potwierdzenia lub wykluczenia
sepsy oraz zakażenia ośrodkowego układu nerwowego (meningitis);
• rozpoczęcia antybiotykoterapii empirycznej.
Uwagi dotyczące Streprtococcus pyogenes
W ostatnich latach obserwuje się narastająca częstość zakażeń
okołoporodowych spowodowanych przez S. pyogenes.
Z uwagi na duża zjadliwość tego gatunku bakterii i poważne zagrożenie
dla życia kobiet w przypadku zakażeń inwazyjnych, niezbędne może się
okazać opracowanie szczegółowych zaleceń dotyczących profilaktyki
i leczenia.
© 2025 Lovi
powered bye-com.house