Retinopatia wcześniaków (ROP- retinopathy of prematurity)- to nieprawidłowy rozrost naczyń siatkówki występujący u dzieci urodzonych przedwcześnie. Obecnie szacuje się, że ROP występuje u 66% dzieci z masą urodzeniową poniżej 1250 gramów (6% wymaga interwencji operacyjnej).
Przyczyny i czynniki ryzyka:
- Wcześniactwo,
- nadmierna podaż tlenu, szczególnie w pierwszych tygodniach życia,
- stany niedokrwienia lub niedotlenienia głównie w kolejnych tygodniach życia.
Innymi czynnikami ryzyka rozwoju choroby są: - zły stan pourodzeniowy wyrażony niską punktacją w skali Apgar,
- okołoporodowe zaburzenia oddychania,
- przetrwały przewód Botalla,
- krwawienia dokomorowe III stopnia,
- krwawienia u matki w II i III trymestrze ciąży lub niedokrwistość niezależnie od przyczyny,
- ciąże mnogie,
- cukrzyca,
- obecność zielonych wód płodowych,
- rzucawka lub stany przedrzucawkowe
- transfuzje krwi.
U dzieci urodzonych przedwcześnie naczynia wychodzące z tarczy nerwu wzrokowego unaczyniają jedynie pobliską część siatkówki. Dalszy rozwój tych naczyń może przebiegać nieprawidłowo szczególnie w środowisku bogatotlenowym.
Fazy retinopatii wcześniaczej:
- faza 1 – na dnie oka obecna jest linia demarkacyjna (widoczna jako biała linia), która oddziela unaczynioną i nieunaczynioną część siatkówki
- faza 2 – wyżej opisana linia tworzy wał, do którego mogą wnikać naczynia siatkówki
- faza 3 – proliferacja włóknisto-naczyniowa, która może przenikać do ciała szklistego
- faza 4 – niecałkowite odwarstwienie siatkówki
o faza 4a – częściowe odwarstwienie, nie obejmuje plamki żółtej
o faza 4b – obejmuje plamkę żółtą - faza 5 – całkowite odwarstwienie siatkówki.
Wywiad:
W grupie ryzyka znajduje się każdy wcześniak z masą urodzeniową poniżej 1500 gramów oraz noworodki u których zaobserwowano duże zmiany z związane z powikłanym przebiegiem okresu okołoporodowego (wentylacja mechaniczna, nasilone zaburzenia oddychania).
Profilaktyka:
Przesiewowe badanie okulistyczne (badanie oftalmoskopowe) u noworodków niedonoszonych oraz z cechami wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu (czyli niską masą urodzeniową) wykonuje się w 4., 8. oraz 12. tygodniu życia oraz, jeśli nie stwierdzono objawów, ponownie po 12. miesiącu życia. Ważne jest również utrzymywanie prawidłowego poziomu tlenu we krwi- unikanie hiperoksji i hipoksji oraz ciągłe monitorowanie prężności tlenu. Zapobieganie polega również na kontrolowaniu równowagi kwasowo-zasadowej.
Leczenie:
W fazie 1 i 2 retinopatii wcześniaczej leczenie nie jest konieczne. Ważne, by ograniczyć podaż tlenu (saturacja dziecka powinna wynosić 85%-95%) W przypadkach bardziej zaawansowanych konieczne jest wykonanie laseroterapii (fotokoagulacja laserowa). Skuteczność laseroterapii ocenia się na 85%. Istotą laseroterapii jest zniszczenie komórek wrzecionowatych, co pozbawia je zdolności do tworzenia, nieprawidłowego rozrostu naczyń krwionośnych siatkówki i zapobiega utracie wzroku.
Rokowanie:
Pierwsze 3 fazy rokują dobrze, jednak w fazach 4a, 4b i 5 rokowanie jest bardzo złe.
W późniejszym okresie mogą pojawiać się powikłania po leczeniu, takie jak: krótkowzroczność, niezborność, jaskra wtórna, zez, małoocze, późne odwarstwienia siatkówki.
Bibliografia:
- Red. Pietrzyk J, J.: Vademecum pediatry. Uniwersytet Jagielloński; Kraków 2011, 198-199.
- Red. Łepecka-Klusek C.: Pielęgniarstwo we współczesnym położnictwie i ginekologii. Czelej; Lublin 2003, 296.
- Red. Bałanda A.: Opieka nad noworodkiem. PZWL; Warszawa 2009,153.
