Retinopatia wcześniaków to choroba niedojrzałej siatkówki. Występuje u dzieci urodzonych przed planowanym terminem porodu, u których naczynia siatkówki nie są jeszcze w pełni rozwinięte.
Po urodzeniu nieprawidłowy proces unaczynienia, któremu towarzyszy rozrost tkanki łącznej, prowadzi do powstania patologicznych proliferacji naczyniowowłóknistych w siatkówce i w ciele szklistym. Te z kolei odwarstwiają siatkówkę, a następnie wypełniają wnętrze gałki ocznej. Tego typu zmiany mogą powodować poważne upośledzenie widzenia ze ślepotą włącznie.
Prawidłowy rozwój unaczynienia siatkówki u wcześniaków mogą zaburzać różnorodne czynniki (wewnętrzne i zewnętrzne). Najważniejszą przyczyną rozwoju ROP jest sam fakt urodzenia przed czasem i związana z tym niedojrzałość dziecka i tkanek budujących jego oko. Najistotniejszymi czynnikami ryzyka rozwoju retinopatii wcześniaków są wiek ciążowy i urodzeniowa masa ciała. ROP dotyczy głównie dzieci urodzonych do 32. tygodnia ciąży i z masą ciała mniejszą niż 1500 g. Szczególnie obciążone ryzykiem powstania i postępu retinopatii są wcześniaki urodzone przed 27. tygodniem ciąży oraz z masą urodzeniową do 750 g, dzieci urodzone między 24.-25. tygodniem ciąży (na granicy przeżycia) – skrajnie niedojrzałe są w 90-100% narażone na rozwój ROP w zaawansowanych stadiach. Im te wskaźniki są mniejsze, tym większa niedojrzałość siatkówki i większe ryzyko wystąpienia retinopatii, w szczególności jej zaawansowanych stadiów.
Leczenie tlenem (tlenoterapia) jest ważnym, ale niekoniecznym czynnikiem rozwoju ROP. Do innych przyczyn powstania ROP należy stan kliniczny noworodka, wskaźniki laboratoryjne (hiperglikemia, niedokrwistość, hipoksja, kwasica, zaburzenia krzepnięcia krwi [koagulologiczne], hiperbilirubinemia), bakteriologiczne (zakażenie wewnątrzmaciczne wywołane przez drobnoustroje chorobotwórcze z grupy TORCH, bakteryjne, posocznica bakteryjna i/lub grzybicza, zakażenia mieszane), a spośród czynników ze strony matki wymienia się choroby w czasie ciąży (przewlekły nikotynizm, cukrzyca, niedokrwistość, nadciśnienie tętnicze, stan przedrzucawkowy, krwawienia w 2. i/lub 3. trymestrze ciąży), ciążę mnogą, sposób rozwiązania porodu. Przedłużający się poród wpływa na niedotlenienie płodu co zwiększa ryzyko powstania ROP, z drugiej strony poród przez cięcie cesarskie także może mieć wpływ na powstanie ROP. Decyzja o sposobie rozwiązania należy więc od lekarza położnika i jest indywidualna, zależna od stanu zdrowia rodzącej i przychodzącego na świat dziecka.
