Wartości ciśnienia tętniczego krwi u dzieci zależą od wieku, płci i wzrostu. U większości dzieci i młodzieży, w tym u wszystkich przed ukończeniem 10 r.ż. nadciśnienie ma charakter wtórny. Najczęstszą przyczynę stanowią choroby nerek (67-86%), które są również odpowiedzialne za większość przypadków przemijającego nadciśnienia tętniczego.
Fizjologiczne wartości parametrów życiowych u dzieci (niepłaczących):
Wiek 0-1
• 120-140 - Częstotliwość rytmu serca (uderzenia/min.)
• 70-90 - Skurczowe ciśnienie krwi (mm Hg)
• 30-40 - Częstotliwość oddychania ( oddechy/min.)
• 90 - Objętość krwi (ml/kg m.c.).
Wiek 2-5
• 100-120 - Częstotliwość rytmu serca (uderzenia/min.)
• 80-80 - Skurczowe ciśnienie krwi (mm Hg)
• 20-30 - Częstotliwość oddychania ( oddechy/min.)
• 80 - Objętość krwi (ml/kg m.c.).
Wiek 5-12
• 80-100 - Częstotliwość rytmu serca (uderzenia/min.)
• 90-110 – Skurczowe ciśnienie krwi (mm Hg)
• 15-20 – Częstotliwość oddychania ( oddechy/min.)
• 80- Objętość krwi (ml/kg m.c.).
Pomiaru ciśnienia tętniczego dokonuje się u dziecka w spokoju, po wypoczynku, u niemowlęcia najlepiej we śnie (odczyt jest wówczas o 5-7mmHg niższy). Należy używać mankietu obejmującego cały obwód ramienia i co najmniej 2/3 jego długości, nie uciskając górnej krawędzi dołu pachowego i pozostawiając dość miejsca na umieszczenie słuchawek. Pomiar dokonany zbyt wąskim mankietem daje pomiar zawyżony nawet o 30 wysokości serca, z możliwością odczytu na poziomie oczu mierzącego.Mankiet należy wypełnić w ciągu 30s do ciśnienia wyższego o ok. 30mmHg od koniecznego do uzyskania zaniku tętna na tętnicy promieniowej i opróżniać stopniowo nie szybciej niż 2-3mmHg na sekundę. . Pojawienie się pierwszego wyraźnego tonu odpowiada ciśnieniu skurczowemu, zanik tonów odpowiada wartościom ciśnienia rozkurczowego w każdym wieku.
U niemowląt pozycja ciała nie wpływa na wartość ciśnienia. Pomiar powinien być powtórzony 2-3 krotnie, gdyż pierwszy jest zazwyczaj zawyżony
Zagrażające życiu nagłe zwyżki ciśnienia tętniczego mogą pojawić się w przebiegu różnych schorzeń, najczęstszą ich przyczyną są choroby nerek i naczyń nerkowych, koarktacja aorty, guz chromochłonny.
W przypadku poniższych objawów niezależnie od przyczyny bezwzględnie konieczna jest obserwacja dziecka w warunkach stałego nadzoru medycznego oraz natychmiastowe rozpoczęcie leczenia:
-silny ból głowy
-zaburzenia widzenia, przemijająca ślepota
-zaburzenia świadomości, drgawki,
-zastoinowa niewydolność krążenia
-objawy sugerujące krwawienie od OUN lub objawy ogniskowe, cechy obrzęku mózgu
-cechy przyspieszonej fazy nadciśnienia tętniczego w badaniu dna oka (III/ IV okres)
-upośledzenie funkcji nerek
-cechy niedokrwienia mięśnia sercowego
-nadciśnienie tętnicze z tętniakiem rozwarstwiającym
-Przejściowe zaburzenia czynności OUN spowodowane gwałtownym wzrostem ciśnienia tętniczego określane są mianem encefalopatii nadciśnieniowej.
Celem leczenia jest bezpieczne obniżenie wartości o około 1/3 przewidywanej redukcji ciśnienia w ciągu pierwszych 6 godzin leczenia, zaś uzyskanie normalizacji w ciągu 72, a nawet 96 godzin. Najbardziej wskazane jest stosowanie leków w ciągłym wlewie dożylnym pod stałą kontrolą ciśnienia tętniczego, co pozwala na uniknięcie gwałtownej hipotensji. Jako leki pierwszego rzutu zaleca się nitroprusydek sodu, labetalol lub nifedypinę, a w przypadku guza chromochłonnego fentolaminę. Pożądane jest zabezpieczenie stałego dostępu do żyły z możliwością podaży soli fizjologicznej w razie wystąpienia objawów hipotensji, która może pojawić się w przebiegu leczenia. Szybkie wstrzyknięcia dożylne (bolusy) z roztworu chlorku sodu polecane są w przypadku pogorszenia stanu neurologicznego w przebiegu leczenia hipotensyjnego. Do leków zalecanych w leczeniu encefalopatii nadciśnieniowej zalicza się: nitroprusydek sodu, labetalol, mieszankę lityczną leki przeciwdrgawkowe, furosemid (przeciwobrzękowo).
Przyczyny nadciśnienia tętniczego u dzieci i młodzieży:
- Nerkowe: Obustronne:
- ostre i przewlekłe kłębkowe zapalenie nerek
- zespół hemolityczno-mocznicowy
- ostra niewydolność nerek
- schyłkowa niewydolność nerek obustronne lub jednostronne:
- zmiany strukturalne nerek (torbielowatość nerek, hipoplazja, zwężenie podmiedniczkowe,
Odmiedniczkowe, zapalenie nerek z/lub bez wodonercza, zmiany w tętnicach nerkowych
zwężenie tętnicy nerkowej, nerwiako-włókniakowatość, zakrzepica
Guzy:
- guz Wilmsa
- guz aparatu przykłębkowego
- uraz nerek
-
Naczyniowe: koarktacja aorty hipoplazja aorty brzusznej
-
Hormonalne:
- nadnerczowe: zespół Cushinga, wrodzony przerost nadnerczy Hiperaldosteronizm: pierwotny-wrażliwy na deksametazon, zespół nadmiaru mineralokortykosteroidów, Guz chromochłonny
Ośrodkowy układ nerkowy:
- infekcje
- uszkodzenia powodujące wzrost ciśnienia śródczaszkowego
- oparzenia, zabiegi ortopedyczne,
Polekowe:
- glikokortykosteroidy
- cyklosporyna
- nadciśnienie z odbicia po odstawieniu leków hipotensyjnych
- zatrucie metalami ciężkimi (ołów, rtęć).
- Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej. Władysław Z. Traczyk i Andrzej Trzebski. ISBN 83-200-3020-X
- Andrzej Szczeklik (red.) Choroby wewnętrzne. tom I, II Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2005.
- Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne – polska wersja programu HeartScore
- Wytyczne Polskiego Forum Profilaktyki Chorób Układu Krążenia dotyczące oceny ryzyka sercowo-naczyniowego
- Gerd Herold i wsp. Medycyna wewnętrzna. Repetytorium dla studentów i lekarzy wyd. III, Warszawa 2004, Wydawnictwo Lekarskie PZWL
- Nadciśnienie złośliwe (nadciśnienie przyspieszone). W: Andrzej Januszewicz, Włodzimierz Januszewicz, Ewa Szczepańska-Sadowska, Marek Sznajderman (red.): Nadciśnienie tętnicze. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2007
- Andrzej Tykarski, Piotr Podolec, Grzegorz Kopeć, Andrzej Pająk, Kalina Kawecka-Jaszcz, Tomasz Zdrojewski, Elżbieta Kozek, Marek Naruszewicz, Adam Windak, Jerzy Stańczyk, Anetta Undas, Grzegorz Opala, Wojciech Drygas, Tomasz Grodzicki, Jacek Musiał: Wytyczne Rady Redakcyjnej Polskiego Forum Profilaktyki Chorób Układu Krążenia dotyczący nadciśnienia tętniczego. Polskie Forum Profilaktyki Chorób Układu Krążenia.
