Coraz większy niepokój budzi przemoc i okrucieństwo, rosnąca liczba przestępstw, brutalność, działań skierowanych przeciwko drugiemu człowiekowi lub większej liczby osób.
Osoby agresywne stwarzają dla otoczenia zagrożenia wynikające czy to z uszkodzenia ciała wywołanego pobiciem, czy też okaleczenia „psychicznego” innej osoby z użyciem odpowiednich narzędzi agresji. Takie zachowanie nie kończy się tylko na osobniku agresywnym, ale udziela się innym, z którymi on przebywa. Od kilku lat w mediach, głównie w telewizji, pojawiają się sygnały dotyczące niewłaściwych, a wręcz bulwersujących zachowań dzieci i młodzieży. Agresję obserwujemy nie tylko na filmach dla dorosłych, ale także w bajkach dla dzieci… Dzieci agresywne sprawiają dużo trudności, zarówno nauczycielom jak i rodzicom. Są one niezdyscyplinowane, naruszają zasady panujące w przedszkolu, negatywnie wpływają na swoich kolegów.
Ważnym elementem w procesie wychowania jest stosowanie wzmocnień w konkretnych sytuacjach zachowania się dziecka. Rodzice muszą odpowiednio „reagować” systemem wzmocnień. Nie można wszystkiego zabraniać i tylko karać, ani też na wszystko pozwalać i tylko nagradzać.
Szczególną cechą tego okresu, jest to, że dziecko wie, że sprawia komuś przykrość jednak nie zdaje sobie sprawy z jej wielkości.
Przyczyny:
o brak poczucia bezpieczeństwa
o brak zdobycia uznania, sukcesu
o brak kontaktów z rodzicami, rówieśnikami, nauczycielem
o potrzeba samodzielności, aktywności
o potrzeba uznania społecznego
o niesprawiedliwa ocena
Problem agresji dzieci to również problem przemocy, jakiej one doświadczają bezpośrednio na sobie bądź też obserwują w swoim otoczeniu. Jest to także problem nauczycieli przedszkolnych pracujących z tymi dziećmi. Wychowawca spełnia bardzo ważną rolę w wychowaniu dziecka, jest dla niego wzorem. Sposób dobrego wychowania musi sobie stworzyć sam, uwzględniając możliwości i charakter swoich wychowanków. Podstawową zasadą jest akceptacja dziecka takim, jakim ono jest. Nie oznacza ona jednak tolerancji złych zachowań
Formy agresji występujących u dzieci w wieku przedszkolnym:
-
Agresja fizyczna - to bezpośrednie zadawanie bólu innej osobie poprzez użycie wobec niej swojej siły fizycznej. Dziecko w wyniku agresji wybucha gniewem, gryzie, kopie lub drapie. Atak nie zawsze jest jednak skierowany na osobę która wywołała te dane zdarzenie. Jedną z form agresji fizycznej jest okrucieństwo. U dzieci może objawiać się ono mimowolne. Dzieci nie zdają sobie sprawy z tego, że zadają cierpienie, nie mając takiej intencji, ich czyny są okrutne. Przykładem może być zabawa ze zwierzętami - wyrywanie muchom skrzydełek i obserwowanie czy będą biegać. Dokonując tych okrutnych czynów dziecko kieruje się jedynie ciekawością.
Drugą formą opisywania agresji fizycznej jest agresywne zachowanie służące dowartościowaniu siebie. Dziecko zdobywając się na czyny okrutne, sadystyczne chce czymś i komuś zaimponować, pokazać mu, na co go „stać". -
Agresja werbalna – rodzaj agresji w którym dziecko nie wchodzi w bezpośredni kontakt z osobą poszkodowaną lub z jakimś dowolnym przedmiotem
-
Agresja instrumentalna - ze względu na mylną ocenę dorosłych, nie warto interweniować w konflikt pomiędzy dziećmi, ponieważ one wiedzą lepiej, kto zawinił i sprawiedliwej osądzą dany czyn. Przyczyną takiego zachowania jest często nie przemyślane postępowanie dorosłych , jeśli dorośli ustępują dziecku kupując mu wymarzoną zabawkę (po to aby uspokoić dziecko na pewien czas) . Ważna jest tu, zatem stanowczość rodziców lub nauczycieli i umiejętność pokierowania nastrojami dziecka, aby nie czyniło nikomu krzywdy.
Dziecko od początku swego życia naśladuje, obserwuje najbliższe otoczenie, cały sobą wchłania to, co mu przekazujemy. Agresywne zachowanie się dzieci bywa następstwem oddziaływania określonych modeli zachowań.
Warto podkreślić, że największe szanse stania się modelem mają osoby znaczące dla dziecka: rodzice, rodzeństwo, a także inne osoby posiadające autorytet w oczach dziecka. Badania psychologiczne dowiodły, że „większość agresywnych dzieci pochodzi z rodzin, w których jedno lub oboje rodzice to osoby agresywne”.
Gdy dzieci biją rówieśników, przezywają ordynarnymi słowami, rodzice najczęściej przypisują to naśladowaniu innych, a nie własnych sposobów reagowania na określone sytuacje.
Jedną z form przemocy jest również autoagresja, czyli zachowanie skierowane przeciwko sobie: uderzenie głową w ścianę, obryzganie paznokci aż do krwi, a także pobudzanie fizyczne w wyniku, którego dzieci ulegają samookaleczeniu np. na skutek biegania, skakania. Dzieci przejawiające swoją agresję w takiej formie, wymagają profesjonalnej pomocy terapeutycznej, gdyż zachowania tego typu traktowane są jako zaburzenia. Może się zdarzyć, że dziecko w swojej rozpaczy przekonane jest, że samo musi się ukarać za soje zachowanie, albo nawet za swoje myśli, często, aby chronić innych przed sobą.
Z codziennej rzeczywistości nie sposób wyeliminować różnorodnych sytuacji konfliktowych. Należy jednak dążyć do tego, aby dziecko przekonało się, że zachowania i reakcje agresywne są mało skuteczne i bezsensowne. Wyposażenie dziecka w umiejętności prawidłowego współżycia z innymi, wspólnego pokonywania przeszkód i trudności w rozwiązywaniu konfliktów, jest podstawowym zadaniem osób blisko z dzieckiem związanych. Ważnym elementem w procesie wychowania jest stosowanie wzmocnień w konkretnych sytuacjach zachowania się dziecka.
Literatura:
- Frączek A.: Modyfikacje koncepcji frustracji. “Psychologia Wychowawcza” 1966 nr1.
- Frączek A., Szostek M.: Programowanie psychoterapii w oparciu o teorię uczenia się. “Psychologia Wychowawcza” 1967 nr 4.
- Gałkowska A.: Przemoc w programach TV zagrożeniem dla dzieci.” Problemy Rodziny” 1998 nr1.
- Grochulska J.: Agresja u dzieci. Warszawa 1993.
- Grochulska J.: Reedukacja dzieci agresywnych. Warszawa 1981.
- Grzywak - Kaczyńska M.: Nieprzystosowania społeczne dzieci i młodzieży jako przejaw mechanizmów obronnych. “Zdrowie Psychiczne” 1965 nr 2.
- Grzywak - Kaczyńska M.: Znaczenie psychoterapii w świecie współczesnym. “Życie i Myśl” 1968 nr 10.
- Hebb D. D.: Podręcznik psychologii. Warszawa 1973.
- Hurlock E. B.: Rozwój dziecka. Warszawa 1960.
