Cukrzyca w ciąży jest problemem dla matki, płodu i noworodka. Występuje ona u 0,5% kobiet ciężarnych w formie jawnej, a w 1% jako stan przedcukrzycowy. Leczenie kobiet insuliną zmniejszyło śmiertelność okołoporodową noworodków z 60 do 30%.
Przebieg cukrzycy w ciąży zmienia się w różnych jej okresach. W pierwszych miesiącach występuje hipoglikemia, spowodowana przekazywaniem glukozy do płodu i niedoborami w odżywianiu, np. przy wymiotach. Zapotrzebowanie na insulinę zmniejsza się. W drugiej połowie ciąży wzrasta oporność na insulinę, dominuje hiperglikemia, co wymaga większych dawek insuliny.
Algorytm wykrycia cukrzycy ciążowej obejmuje obowiązkowy w Polsce test doustnego obciążenia glukozą (test, OGTT) przeprowadzany normalnie w 24-28 tygodniu ciąży lub najszybciej tak to możliwe, jeżeli ciężarna należy do grupy ryzyka – jeżeli jej wyniki OGTT są prawidłowe, to badanie powtarza się w 24-28 tygodniu ciąży, tak jak u ciężarnych spoza grupy ryzyka. Test OGTT wykonuje się u ciężarnych przeważnie wyłącznie w oparciu o skierowanie lekarskie.
Czynnikami ryzyka cukrzycy ciężarnych są:
- wielorództwo,
- wiek ciężarnej > 35 lat,
- masa urodzeniowa dziecka z poprzedniej ciąży > 4 kg,
- dziecko z wadą z poprzedniej ciąży,
- zgon wewnątrzmaciczny w poprzedniej ciąży,
- hirsutyzm – występowanie nadmiernego owłosienia,
- nadciśnienie tętnicze,
- otyłość i skrajna otyłość przed ciążą zwiększające ryzyko cukrzycy ciężarnych,
- dodatni wywiad rodzinny w kierunku cukrzycy typu 2,
- przebyta cukrzyca ciężarnych,
- cukrzyca w rodzinie.
FETOPATIA CUKRZUCOWA :
- makrosomia płodu - dziecko zbyt duże,
- żywoczerwona skóra,
- owłosione małżowiny uszne,
- w skrajnych przypadkach masa ciała może przekraczać 6 kg- częściej widuje się wcześniaki z wagą donoszonego noworodka,
- zmiany czynnościowe- hipoglikemia i zaburzenia elektrolitowe,
- często niewydolność krążenia i oddychania.
Najczęstszym odchyleniem somatycznym jest:
-
anomalia masy ciała - nieodpowiednia dla wieku ciążowego ( hipertrofia, rzadziej hipotrofia),
-
powiększone rozmiary łożyska , pępowina gruba, częściej jest brak jednej tętnicy, często występuje wielowodzie.
-
wzmorzony budulec kości, wiek kostny odpowiedni do czasu trwania ciąży, a nie do rozmiarów ciała.
-
nieproporcjonalnie mała czaszka,
-
nadmiernie rozwinięta tkanka tłuszczowa,
-
powiększona wątroba,
-
kardiomiopatia - wykazuje zmiany w 50% dzieci, nawet przy dobrze prowadzonej cukrzycy,
-
Znaczny przyrost śledziony i nadnerczy,
-
zaburzenia oddychania - obserwuje się zarówno większą częstość, jak i przemijającego przyspieszenia oddechu u noworodków matek z cukrzycą w porównaniu z pozostałymi noworodkami.
-
zaburzony obraz krwi- polegają na zwiększeniu stężenia erytropoetyny w osoczu i większej ilości czerwonych krwinek. Może być zwiększona lepkość krwi, łatwe zlepianie się płytek, stąd skłonność do zmian zakrzepowych. Najcięższym powikłaniem jest zakrzep w żyłach nerkowych. Objawy kliniczne są skutkiem zaburzeń w przepływie krwi, powodującym niedokrwienie i niedotlenienie narządów. Występują zaburzenia sercowo-oddechowe, przyspieszenie tętna i oddechu, objawy duszności, a nawet zespół zaburzeń oddychania. Zaburzenia ukrwienia obwodowego układu nerwowego powodują bezdechy, śpiączkę, osłabienie ruchów lub drgawki.
-
wady rozwojowe- obecnie przy wyrównanej glikemii ilość wad nieco zmalała; najczęściej wady dotyczą kośćca, obwodowego układu nerwowego i serca; charakterystyczny dla fetopatii cukrzycowej jest niedorozwój kości udowej i nieprawidłowa budowa twarzy wraz z rozszczepem wargi i podniebienia. Może wystąpić także niedorozwój kręgosłupa okolicy krzyżowo- ogonowej i niedorozwój kończyn dolnych.
Duży płód jest narażony na występowanie mechanicznego urazu porodowego :
• złamanie obojczyka,
• porażenie splotu biodrowego,
• Dystocja barkowa - niewspółmierność barkowa– sytuacja położnicza, w której po urodzeniu główki płodu dalsze rodzenie się barków jest utrudnione, zazwyczaj przez zahaczenie się przedniego barku za łuk łonowy,
• wylew do obwodowego układu nerwowego.
PIŚMIENNICTWO:
- Bomba DA, Wielgoś M. Wady wrodzone płodu w ciąży powikłanej cukrzycą. „Nowa Medycyna”. VII. 6, s. 7-8, 1999.
- Szczeklik A. : Choroby wewnętrzne. Medycyna Praktyczna, Kraków 2005.
- Cukrzyca w ciąży Książka konferencyjna I Ogólnopolskiej Sesji Naukowej Studenckiego Towarzystwa Naukowego (współpraca: II Katedra i Klinika Położnictwa i Ginekologii AM w Warszawie, kier. prof. dr. hab. med. Krzysztof Czajkowski), 9 grudnia 2006, Sala Senatu Akademii Medycznej w Warszawie.
- Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2014 - Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Diabetologia kliniczna.
- Troszyński M.: Położnictwo - ćwiczenia : podręcznik dla studentów medycyny. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2003, s. 235.
