Cięcie cesarskie jest zabiegiem operacyjnym, kończącym ciąże, nie uwzględniającym przebiegu porodu drogami i siłami natury, a wydobycie płodu i popłodu odbywa się drogą brzuszną, poprzez wykonane nacięcie powłok brzusznych i macicy.
Istnieje wiele kryteriów podziału wskazań do operacyjnego ukończenia ciąży, są to między innymi:
• Wskazania ze strony matczynej lub płodowej,
• Wskazania względne lub bezwzględne,
• Wskazania pierwotne i wtórne
• Wskazania pilne, naglące i nagłe
Jeżeli mowa o wskazaniach matczynych i płodowych, do wskazań ze strony matki między innymi zaliczamy: wady miednicy, przeszkody w pochwie, stan po operacjach macicy i kanału rodnego, stan po operacyjnym ukończeniu ciąży, zagrażające pęknięcie macicy, łożysko przodujące oraz przedwczesne oddzielanie się łożyska.
Do wskazań płodowych między innymi zaliczamy: zagrażające niedotlenienie wewnątrzmaciczne, różne wady płodu, trombocytopenię płodową, małą bądź dużą masę płodu.
Kolejny podział na wskazania bezwzględne i względne, uwzględnia wskazania, które są wskazaniami absolutnymi do operacyjnego ukończenia ciąży oraz wskazania związane ze współistniejącymi czynnikami ryzyka. Do bezwzględnych zaliczamy warunki anatomiczne, które uniemożliwiają odbycie się porodu kanałem rodnym. Do względnych zaliczamy wszelkie wskazania mogące źle rokować np. miednica długa, położenie poprzeczne, stan po operacjach macicy, wypadnięcie pępowiny, nieprawidłowy zapis KTG. Wskazania względne to oprócz czynników ryzyka również stany zagrożenia życia dla matki i płodu.
Dodatkowo dochodzą wskazania pierwotne, ujawniające się już przed rozpoczęciem porodu oraz wskazania wtórne, pojawiające się po jego rozpoczęciu.
Za najbardziej konkretny i rzeczowy podział wskazań do cięcia cesarskiego przyjmuje się podział ze względu na stopień pilności operacji. To kryterium podziału wydaje się być najbardziej praktyczne. Wyróżniamy wskazania planowe czyli elektywne, pilne, naglące i nagłe.
Wskazania elektywne czyli do cięcia planowego są ustalane już w czasie ciąży. Powszechnie znane są czynniki uniemożliwiające poród drogą naturalną, a ryzyko z nimi związane zagrożenia życia i/lub zdrowia ciężarnej lub płodu nie istnieje do rozpoczęcia się porodu. W związku z czym ciężarna może bezpiecznie oczekiwać terminu wyznaczonej operacji. Do owych wskazań zaliczamy: położenie miednicowe lub poprzeczne, niewspółmierność porodową, stan po cięciu cesarskim i cienką bliznę mięśnia macicy w obrazie USG oraz wskazania pozapołożnicze – okulistyczne, kardiologiczne, neurologiczne, psychiczne, ortopedyczne i inne.
Wskazania pilne odnoszą się do sytuacji kiedy czynniki zagrażające zdrowiu i życiu matki lub dziecka istnieją, jednak w danym czasie nie są zagrożeniem. Natomiast postęp porodu i dłuższe wyczekiwanie może doprowadzić do pogorszenia sytuacji klinicznej. Cięcie cesarskie powinno zostać wykonane po otrzymaniu wyników badań niezbędnych do przeprowadzenia operacji. Przykładowe wskazania: nieprawidłowości w ułożeniu główki płodu i położeniu płodu, możliwość wystąpienia dystocji barkowej lub szyjkowej, stan przedrzucawkowy oraz poród przedwczesny niosący za sobą ryzyko dla płodu.
Kolejnym rodzajem są wskazania naglące, odnoszące się do sytuacji, gdy zaburzenia stanowiące zagrożenie dla zdrowia i życia powtarzają się w krótkim czasie, a bezpośrednie zagrożenie życia rodzącej lub płodu może mieć miejsce w każdym momencie. W związku z czym do operacyjnego zakończenia ciąży powinno dojść jak najszybciej, do 15 minut w zależności od sytuacji. Przykładowe wskazania to zagrażająca rzucawka, nieprawidłowości w zapisie KTG – głęboka bradykardia, liczne epizody bradykardii i deceleracje późne lub zmienne.
Wskazania nagłe mają na celu operacyjne zakończenie ciąży w trybie natychmiastowym. Ze względu na bezpośrednie zagrożenie dla matki i/lub dziecka cięcie cesarskie musi być wykonane w ciągu minut. Do cięcia cesarskiego w trybie nagłym obligują takie czynniki jak wypadnięta pępowina, podejrzenie wewnętrznego krwotoku, łożysko oddzielone, zagrażająca rzucawka lub rzucawka oraz ciężka bradykardia płodu.
Wiele sytuacji klinicznych wymaga szerszego przyjrzenia się i nieco innego postępowania. W przypadku ciąży bliźniaczej czy miednicowego położenia płodu, jeżeli nie istnieją dodatkowe wskazania poród może być prowadzony drogą kanału rodnego. Jeżeli jednak występują dodatkowe wskazania najczęściej mamy do czynienia z elektywnym cięciem cesarskim. W ciąży bliźniaczej np. pierwszy płód w położeniu miednicowym, drugi płód większy o 25%, ciąża jednoowodniowa. W ciąży z płodem w położeniu miednicowym między innymi wskazaniami do bezwzględnego cięcia cesarskiego jest: makrosomia płodu, poród przedwczesny, zwężona miednica matki, pierworództwo, nieprawidłowa czynność skurczowa macicy oraz obciążony wywiad położniczy.
Wraz z rozwojem nowych technik diagnostycznych ilość wykonywanych cięć cesarskich uległa wzrostowi. Możliwości diagnostyczne dobrostanu płodu oraz oceny grubości blizny mięśnia macicy po wcześniejszym operacyjnym ukończeniu ciąży rzutują na zwiększenie odsetka wykonywanych cięć cesarskich. Wedle piśmiennictwa do najczęstszych i najważniejszych wskazań położniczych należą zagrażająca wewnątrzmaciczna zamartwica płodu, brak postępu porodu, nieprawidłowe położenie płodu, nieprawidłowe ułożenie płodu oraz stan po cięciu cesarskim.
Na przestrzeni ostatnich lat wzrosła częstość wykonywania cięć cesarskich ze wskazań pozapołożniczych. Spośród nich w szczególności wymieniamy okulistyczne, psychiczne, kardiologiczne, ortopedyczne, endokrynologiczne, neurologiczne jak i również zakażenie wirusem HIV. Niewątpliwie najczęstszym i zarazem nadużywanym wskazaniem do cięcia cesarskiego są wskazania okulistyczne. Za kontrowersyjne uważa się wskazania psychiczne, również często nadużywane, których uzasadnieniem jest brak zgody, chęci i akceptacji porodu drogami rodnymi oraz paniczny strach przed bólem.
Piśmiennictwo:
- Bręborowicz G. – Położnictwo i Ginekologia; Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005, 2006, 2007, 2008: str. 319 – 418
- Poręba R., Jędrzejko M., Poręba A., Simona-Markowska U. – Wskazania do cięcia cesarskiego; Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia 2008; tom 1, zeszyt 1; 11 – 18
- Sioma-Markowska U., Sipiński A., Selwet M., Machura M., Kazimierczak M. - Standard opieki pooperacyjnej po cięciu cesarskim; Ann. Acad. Med. Siles. 2006, 60, 5
- Krasomski G., Lau K., Wieczorek A., Pietrzak Z., Jacaszek M., Sobantka S. – Pozapołożnicze wskazania do cięcia cesarskiego; Gin Pol Med. Project 2010; 2(16);
9 – 14 - Werczyńska A., Dmoch-Gajzlerska E. – Cesarskie cięcie – jedna z dróg porodu; Położna nauka i praktyka 2007; 1; 9 -13
