Osteoporoza pomenopauzalna
Osteoporoza jest chorobą układu kostnego, charakteryzująca się niską masą kości, postępującym upośledzeniem wytrzymałości kości, a w konsekwencji podwyższonym ryzykiem jej łamliwości i podatnością na wystąpienie złamania.
Najczęściej dochodzi do złamania kręgów, zaś najgroźniejsze, obarczone dużą śmiertelnością są złamania szyjki kości udowej.
Czynniki ryzyka wystąpienia osteoporozy :
A. Czynniki demograficzne i genetyczne:
-wiek
-płeć żeńska
-rasa kaukaska i azjatycka
-niska masa i drobna budowa ciała
-uwarunkowania rodzinne
-status prokreacyjny
-okres pomenopauzalny, w szczególności przedwczesny bądź wywołany sztuczne,
-nieródki
-późna menarche
-deficyt hormonów płciowych
B. Czynniki dietetyczne i środowiskowe:
-niska podaż wapnia, fosforu
-niedobory bądź dieta zbyt bogata w białko
-niedobór witaminy D
-niedostateczna ekspozycja na promienie słoneczne
-palenie tytoniu
-nadużywanie alkoholu
-nadmierne spożywanie kawy
- niska aktywność fizyczna
C. Leki:
-Glukokortykosteroidy
-preparaty T3 i T4
-leki przeciwdrgawkowe
-leki osłaniające żołądek zawierające glin
-heparyna
-tetracykliny
-leki przeciwnowotworowe
D. Współistnienie chorób:
-endokrynologicznych
-przewodu pokarmowego
-nerek
-hematologicznych
-reumatologicznych
-wrodzonych chorób tkanki łącznej
Szczytowa masa kostna osiągana jest w okresie dojrzewania, z kolei w następnych latach masa kostna tracona jest w tempie 0,5 do 1 % w ciągu roku, niezależnie od płci. U kobiet 5 - 10 lat po menopauzie współczynnik utraty masy kostnej znacznie zwiększa się do około 15 %. Dane z piśmiennictwa podają, że niekorzystny wpływ menopauzy na układ kostny spowodowany jest zmniejszeniem stężenia estrogenów, które działają stymulująco na osteogenezę i hamująco na resorpcję kości.
Dane epidemiologiczne licznych autorów wskazują, że częstość występowania złamań osteoporotycznych wzrasta aż 10 razy pomiędzy 50 a 60 r. ż.
Należy pamiętać jednak, że część złamań kompresyjnych kręgów pozostaje nierozpoznana, ze względu na bezobjawowy przebieg, z lekkim zespołem hipokinetycznym.
Diagnostyka osteoporozy powinna uwzględniać :
-wywiad
-badania laboratoryjne stężenia wapnia i fosforu z krwi
-RTG kręgosłupa (rozpoznanie w zaawansowany stadium choroby)
-Badanie densymetryczne (BMD) szyjki kości udowej, odcinka lędźwiowo - krzyżowego kręgosłupa określające gęstość mineralną kości.Należy pamiętać, że aż 75% złamań osteoporotycznych ma miejsce u kobiet z prawidłową masą kostna i samo badanie BMD nie jest wystarczające do rozpoznania osteoporozy
-Badanie za pomocą kalkulatora FRAX pozwalające na ocenę ryzyka złamań w ciągu najbliższych 10 lat. Badanie to uwzględnia takie parametry jak :
1.Wskaźnik BMD lub wskaźnik BMI ( wskaźnik masy ciała )
2.Czynniki ryzyka
Badania przesiewowe w kierunku osteoporozy zalecane są u kobiet z czynnikami ryzyka od 60 r. ż., natomiast u kobiet bez czynników ryzyka po 65 r. ż.
Celem leczenia osteoporozy jest zapobieganie złamaniom kości. Do głównych wskazań włączenia leczenia farmakologicznego u kobiet pomenopauzalnych zaliczamy:
-przebyte złamania kręgu
-złamanie bliższego odcinka kości udowej
-złamanie niskoenergetyczne
-wskaźnik T - score dla bliższego końca kości udowej lub/i lędźwiowego odcinka kręgosłupa ← 2,0, wskaźnik T - score ← 1,5 u kobiet leczonym glikokortykosteroidami
-ryzyko wystąpienia złamania przekraczające 10 - 14 % .
Leczenie osteoporozy obejmuje:
A.Leki antyresorpcyjne:
-bisfosfoniany
-kalcytonina łososiowa
-selektywne modulatory receptora estrogenowego
B. Leki anaboliczne:
-parathormon
C.Leki o mieszanym mechanizmie działania:
-ranelinian strontu
W profilaktyce jak i farmakoterapii osteoporozy należy podkreślić znaczącą rolę:
-eliminacji bądź ograniczeniu czynników ryzyka
-aktywności fizycznej
-dobrze zbilansowanej diety
Dieta kobiety pomenopauzalnej powinna uwzględniać poniższe wartości :
-podaż wapnia w dawce 800- 1500 mg / dobę
-zapotrzebowanie na witaminę D 800-1000 IU/ dobę
-właściwa podaż białka (1,2 g/kg m. c./ d) w diecie
-potas > 3500 mg/d, magnez > 300mg/ d
Zbilansowana dieta stanowi podstawę osiągnięcia szczytowej masy kostnej i jej utrzymania.
Piśmiennictwo:
- A. Sobczuk. i wsp.: Nowe aspekty leczenia osteoporozy pomenopauzlnej. Przegl Menopauza 2011; 6: 480- 486
- T. Stetkiewicz i wsp.: Osteoporoza –diagnostyka i terapia. Przegl Menopauz 2004; 2: 73 – 80
- J. Suzin i wsp.: Osteoporoza – częsty problem kobiety po menopauzie. Przegl Menopauz 2009; 6 : 320- 323
- J. Tkaczuk- Włach, i wsp.: Osteoporoza –zapobieganie i leczenie. Przegl Menopauz 2010; 4 : 283 – 287
- J. Tkaczuk- Włach, i wsp.: Osteoporoza – obraz kliniczny, czynniki ryzyka i diagnostyka. Przegl Menopauz 2010; 2: 113 - 117
