Osteoporoza (osteoporosis) jest chorobą układu kostnego. Charakteryzuje się miarowym ubytkiem masy kostnej, upośledzoną strukturą kości co w konsekwencji prowadzi do zwiększonej podatności na złamania. Dotyka ona najczęściej kobiet w okresie pomenopauzalnym.
Typy kliniczne osteoporozy:
- Pierwotna: jest to choroba w której przyczyny nie są do końca poznane, a objawy spowodowane są zaburzeniami homeostazy wapniowej i patologią tkanki kostnej. do tego typu osteoporozy zaliczamy
- osteoporozę idiopatyczną, która występuje głównie u dzieci i młodzieży bez względu na płeć oraz nie stwierdzono zaburzeń hormonalnych.
- Osteoporoza inwolucyjna związana jest głównie z wiekiem i zmianami charakterystycznymi dla starzenia się organizmu.
- Wtórna jest wynikiem stosowania leków; nadczynności przytarczyc, tarczycy, kory nadnerczy, zespołu złego wchłaniania, chorób wątroby i dróg żółciowych, chorób nerek, tkanki łącznej i szpiczaka mnogiego.
Patogeneza osteoporozy u mężczyzn
Ważnym czynnikiem wpływającym na wystąpienie osteoporozy u mężczyzn jest pogarszająca się wraz z wiekiem funkcja osteoblastów, spowodowana skróceniem długości ich życia jak i zaburzeniem ich aktywności. Z upływem lat dochodzi do upośledzenia stymulacji przez PTH syntezy osteokalcyny, co w konsekwencji prowadzi do niedoboru witaminy K.
Wraz z wiekiem dochodzi również do upośledzenia syntezy Wit. D w skórze. Hipowitaminoza D u osób starszych jest bardzo powszechna i prowadzi do miejscowych zaburzeń mineralizacji kości jak i do wzrostu sekrecji PTH oraz wtórną nadczynność przytarczyc która nasila resorpcję kości i zwiększa ryzyko złamań.
Innym istotnym powodem osteoporozy postępującej wraz z wiekiem jest zmniejszenie stężenia testosteronu.
Niedobór tego hormonu w większym stopniu prowadzi do ubytku kości beleczkowatej, pogłębia ujemny bilans wapniowy i zmniejsza poziom aktywnych metabolitów Wit. D.
Większa sprawność fizyczna jak i masa mięśniowa oraz brak zbędnej tkanki tłuszczowej współgra z większą masą kostną u mężczyzn. Uprawianie jakiegokolwiek sportu zmniejsza ryzyko złamań patologicznych, co wiąże się z zmniejszoną tendencją do upadków.
30-60% przypadków osteoporozy u mężczyzn to osteoporozą wtórna. Najczęstszymi czynnikiem sprzyjającymi tejże chorobie jest przyjmowanie glikokortykoidów, hipogonadyzm palenie tytoniu, alkoholizm, stan po gastrektomii i inne choroby przewodu pokarmowego oraz hiperkalciuria.
Patogeneza osteoporozy u kobiet
Najbardziej powszechnym typem osteoporozy u kobiet jest osteoporoza pomenopauzalna.
Rezultatem pomenopauzalnego spadku stężenia estrogenów jest wypadnięcie ich funkcji stymulującej osteoblastyczne nowotworzenie kości i pobudzania sekrecji kalcytoniny.
Osteoporoza a Dieta
Optymalnie i właściwie zbilansowana dieta powinna dostarczać wszystkich niezbędnych składników odżywczych i mineralnych. Osteoporoza należy do grupy chorób, w których dieta ma olbrzymie znaczenie. Sposób odżywiania się ma duży wpływ na czas ujawnienia się i tempo rozwoju osteoporozy. Dieta powinna być bogata w wapń i witaminę D.
Wapń jest podstawowym składnikiem mineralnym, niezbędnym do utrzymania równowagi elektrolitowej organizmu i prawidłowego funkcjonowania wielu mechanizmów regulacyjnych. Stanowi podstawowy składnik tkanki kostnej. Zapotrzebowanie na wapń jest zmienne i zależy przede wszystkim od płci i wieku. Trzeba pamiętać również o tym że zapotrzebowanie na wapń zwiększone jest w okresie intensywnego wzrastania u dzieci i młodzieży, w okresie ciąży i laktacji, okresie około menopauzalnym i kobiet i w wieku podeszłym. W przyswajaniu wapnia decydującą rolę odgrywa witamina D. Najłatwiejszym i całkowicie naturalnym sposobem na uzyskanie potrzebnej dawki wit. D jest ekspozycja na światło słoneczne, które powoduje, że organizm sam ją wytwarza. Innym sposobem dostarczenia Wit D jest zażywanie produktów takich jak: mleko, żółtka jaj, wątroba kurza, łosoś, sardynki, śledzie.
W tej diecie powinno unikać się kofeiny alkoholu, napojów gazowanych ponieważ maja one możliwość wypłukiwania wapnia z organizmu.
Czynniki ryzyka wystąpienia osteoporozy:
- uwarunkowania genetyczne,
- niedobór estrogenów u kobiet i testosteronu u mężczyzn,
- nieprawidłowa dieta (uboga w wapń),
- picie alkoholu, zwłaszcza w młodym wieku,
- palenie papierosów,
- przyjmowanie leków: kortykosterydów, nasennych, hormonów tarczycyk
- inne choroby: cukrzyca, reumatoidalne zapalenie stawów, kamica nerkowak
- niedobór witaminy D.
Biblografia:
-
Andrzej Szczeklik (red.): Choroby wewnętrzne. Kraków: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2010.
-
E. Czerwiński, J. Osiedleniec patogeneza osteoporozy, , PZWL 2013
-
Tkaczuk Włach J, Sobstyl M, Jakiel G. Osteoporoza – obraz kliniczny, czynniki ryzyka i diagnostyka.
Przegląd Menopauzalny2010, 2: 113 117. -
Kowalczyk NowakowskaJ, Dmoch Gajzlerska. E. Zagrożenie osteoporozą w wieku okołomenopauzalnym.
Położ. Nauka Prakt. 2009, 2(6): 12 17 -
Synenkyy O, Syrenka M. i wsp. Osteoporoza w praktyce lekarza reumatologa. Reumatologia 2009, 47(6): 360 363.
-
Karczmarewicz E, Głuszko P, Lorenc R. Osteoporoza– postępy 2009. Medycyna Praktyczna 2010, 3: 58 64
-
Włodarek D. Znaczenie diety w zapobieganiu osteoporozie. Endokrynologia, Otyłość 2009, 5(4): 245 253.
