Wirus opryszczki genitalnej jest uważany za najczęstsze zakażenie przenoszone drogą płciową i prawie zawsze jest wynikiem aktywności seksualnej. Szacuje się, że na świecie około 20 % ciężarnych jest zarażonych wirusem HSV, czyli wirusem opryszczki. U 2 % kobiet do zakażenia pierwotnego doszło jak już były w ciąży. Wyróżniamy dwa typy wirusa opryszczki: HSV-1, który odpowiada najczęściej za zakażenie wirusem w okolicach ustno-twarzowych, oraz HSV-2, który jest zwany wirusem opryszczki genitalnej [1].
Do zakażenia dochodzi poprzez uszkodzoną skórę, bądź poprzez błony śluzowe, które mają słabszą barierę niż nieuszkodzona skóra. Wirus, który wnika do organizmu bardzo szybko się namnaża i rozprzestrzenia. W tym momencie na skórze powstają bolesne i swędzące pęcherze, które następnie przekształcają się w nadżerki i owrzodzenia. Zakażenie wirusem opryszczki może być pierwotne, bądź wtórne (nawrotowe). W przypadku pierwotnych zakażeń wirusem opryszczki genitalnej, poza bolesnym owrzodzeniem sromu i pochwy, mogą towarzyszyć poważne objawy ogólne:
• Gorączka,
• Bóle głowy,
• Bóle mięśni,
• Zajęcie węzłów chłonnych,
• Podrażnienie opon mózgowo-rdzeniowych,
• Objawy z autonomicznego układu nerwowego- np. zastój moczu [2].
U kobiet w ciąży zakażenie wirusem opryszczki genitalnej lub ustno-twarzowej ma podobny, bądź cięższy przebieg w porównaniu do kobiet nieciężarnych. Należy jednak zaznaczyć, że w przypadku zakażeń pierwotnych, które wystąpiły w trzecim trymestrze ciąży przebieg choroby może być zdecydowanie cięższy, ponieważ zakażenie przejawia tendencję do tworzenia zmian rozsianych. Dlatego u kobiet ciężarnych mogą występować zmiany narządowe np. zapalenia wątroby, mózgu, koagulopatia, leukopenia czy trombocytopenia. Do tak ostrego przebiegu zakażenia wirusem opryszczki dochodzi bardzo rzadko, ale śmiertelność kobiet sięga wówczas 50 %. Wirus opryszczki HSV-1 i HSV-2 nie pozostaje bez wpływu na płód czy noworodka, zakażenie pierwotne u matki w trzecim trymestrze jest również obarczone największym ryzykiem zakażenia płodu. Ryzyko zakażenia wewnątrzmacicznego w przypadku infekcji pierwotnych wynosi 30-50%. Do zakażeń może dojść również okołoporodowo, więc także w trakcie porodu. Wirus wykazuje działanie teratogenne, powodując wady i schorzenia, takie jak:
• zapalenie tęczówki,
• małoocze,
• jaskra,
• małogłowie,
• zwapnienia wewnątrzmózgowe,
• padaczka [3].
W odniesieniu do wiedzy na temat wpływu wirusa opryszki na płód, problematyczne są szczególnie infekcje pierwotne, które mają łagodny przebieg lub infekcje wtórne-bezobjawowe, bądź skąpo objawowe.
Objawy u noworodka zakażonego wewnątrzmacicznie występują w ciągu 48 godzin od urodzenia i są to blizny lub pęcherzyki na skórze, zmiany w obrębie gałki ocznej, objawy neurologiczne, zaburzenia psychoruchowe, wady wrodzone, hipotrofia. W przypadku zakażeń podczas porodu objawy rzadko pojawiają się bezpośrednio po porodzie, w większości przypadków (60%) objawy pojawiają się w 5. dobie po porodzie, a czasami nawet później (kilka tygodni). Objawy jakie możemy zaobserwować u dziecka to:
• zmiany skórne,
• zapalenie mózgu – u większości dzieci powstają trwałe ubytki neurologiczne lub zgon,
• wielonarządowe zmiany rozsiane, które dotyczą płuc, wątroby, nadnerczy, układu nerwowego – śmiertelność przekracza 80%.
W przebiegu bezobjawowej reaktywacji infekcji u matki (infekcja wtórna), zakażeniu pada 70 % noworodków w czasie porodu [4].
Działania jakie podejmuje się, aby zmniejszyć ryzyko zakażeń noworodkowych wirusem opryszczki, to identyfikacja ciężarnych z grupy ryzyka, a także zastosowanie odpowiednich działań profilaktycznych mających na calu uchronić płód i noworodka przed zakażeniem. Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników nie zaleca wykonywania testów w kierunku HSV przesiewowo u wszystkich ciężarnych, podobnie jak Amerykańskie Towarzystwo Położnictwa i Ginekologii.
Leczenie jednak należy rozpocząć jak najszybciej. Zastosowanie odpowiedniego leczenia zahamuje rozsiew wirusa i zapobiegnie powikłaniom. Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników opracowało leczenie i zaleca przyjmowanie acyklowiru od 36. tygodnia ciąży do porodu w dawce 2 razy 400 mg doustnie, jako profilaktykę infekcji nawrotowej.
W przypadku, gdy występują objawy opryszczki genitalnej w okresie okołoporodowym obowiązuje bezwzględne przeciwwskazanie do zakończenia ciąży drogą pochwową i wykonuje się cięcie cesarskie. Jednak poród drogą cięcia cesarskiego nie daje 100 % szans na uniknięcie zarażenia noworodka [5].
Piśmiennictwo:
- Radkiewicz J. Sułkowska-Folta M. Zakażenie wirusem opryszczki kobiet ciężarnych. Forum Położnictwa i Ginekologii 2015; 22: 43-46
- Radkiewicz J. Wytyczne leczenia opryszczki narządów płciowych, opryszczki wargowej i półpaśca u kobiet w ciąży. Rola acyklowiru w leczeniu. Forum Położnictwa i Ginekologii 2017; 36: 24-38
- Anzivino E., Fioriti D., Mischitelli M. i wsp. Zakażenie wirusem Herpes simplex w czasie ciąży i u noworodków: epidemiologia, diagnozowanie, leczenie i zapobieganie. Virology Jurnal 2009, 6: 40. Tłumaczenie: Dermatologia po Dyplomie 2010; 1(2): 45-58
- Jurkowska U., Majewska A., Dmoch-Gajzlerska E. i wsp. Zakażenie alfaherpeswirusami u kobiet w ciąży i ryzyko okołoporodowego zakażenia płodu i noworodka. Nowa Pediatria 2011; 3: 66-71
- Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników.
