Psychologiczne skutki wcześniactwa dotyczą zarówno dziecka jak i jego rodziców. Doświadczenia rodziców związane z przedwczesnym porodem i hospitalizacją noworodka opisywane są w kategoriach traumy psychicznej , poczucia bezradności i utraty kontroli, konfrontacji z zagrożeniem życia dziecka, lęku o jego zdrowie i dalszy rozwój. W perspektywie długofalowej, u części matek i ojców można zaobserwować objawy depresji, zaburzeń po stresie traumatycznym, jak i również zaburzeń lękowych. Stan psychiczny rodziców może utrudniać im codzienne funkcjonowanie oraz wpływać na jakość kontaktów z dzieckiem. Biorąc pod uwagę kluczowe znaczenie relacji z rodzicami dla psychicznego rozwoju dziecka, niwelowanie negatywnych skutków wcześniactwa dla psychiki rodziców można uznać za jeden z ważnych sposobów wspierania rozwoju noworodków urodzonych przedwcześnie.
Związek pomiędzy wcześniactwem/powikłaniami wynikającymi z wcześniactwa a rozwojem psychicznym dziecka został dobrze udokumentowany w badaniach naukowych. Trudności dzieci urodzonych przedwcześnie mają często charakter długofalowy i dotyczą różnych obszarów funkcjonowania psychicznego: rozwoju poznawczego, emocjonalnego, społecznego. Dla przykładu w grupie dzieci urodzonych bardzo przedwcześnie i z bardzo małą masą ciała istotne częściej niż u dzieci donoszonych występują:
-trudności szkolne o co najmniej średnim nasileniu,
-zaburzenia uwagi,
-zaburzenia emocjonalne,
-trudności w zakresie funkcji wykonawczych.
Trudności w szkole występują aż u 50-70% dzieci ze skrajnym wcześniactwem, nawet tych, których rozwój intelektualny mieści się w normie. Wydaje się, że istotną ich przyczyną mogą być częściej występujące w tej grupie zaburzenia uwagi, przetwarzania fonologicznego i funkcji wykonawczych, jak również zaburzenia emocjonalne i behawioralne.
Część badaczy wskazuje na możliwość wzrostu częstości emocjonalnych i behawioralnych problemów skrajnych wcześniaków u progu dorastania. Skrajne wcześniactwo wiąże się również z częstszym występowaniem zespołu nadpobudliwości psychoruchowej ( ADHD podtyp z przewagą nieuwagi) oraz zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD). Częstość ASD u dzieci urodzonych z masą ciała poniżej 2000g wynosi około 5%, a u dzieci urodzonych przed 26 tygodniem ciąży – 8%.
Zwraca uwagę specyficzny dla wcześniaków obraz kliniczny zarówno ADHD jak i ASD. Niektórzy autorzy wskazują na stosunkowo częstsze występowanie trudności szkolnych również dziećmi urodzonych między 34 a 36 tygodniem ciąży. Specyfika rozwoju trudności rozwojowych wcześniaków wiąże się z interakcją wielu czynników, zarówno biologicznych , jak i środowiskowych, w tym społecznych.
Celem opieki psychologicznej w warunkach oddziału szpitalnego jest stwarzanie optymalnych warunków dla rozwoju psychiki dziecka poprzez:
->kontakt z rodzicami odpowiednio dostrojony do potrzeb i możliwości dziecka z uwzględnieniem specyfiki procesów radzenia sobie rodziców,
->zmniejszenie narażenia dziecka na negatywne bodźce fizyczne ( światło, ból, hałas),
->odpowiednie jakościowo interakcje personelu z dzieckiem w czasie karmienia, pielęgnacji, procedur medycznych/zabiegów,
->zmniejszenie negatywnych skutków wcześniactwa dla rodziców dzięki pomocy w przepracowaniu traumatycznych przeżyć oraz wspieraniu poczucia kompetencji rodzicielskiej.
W opiece poszpitalnej powinny się zawierać ocena rozwoju dziecka i działań w ramach wczesnej interwencji psychologicznej , obejmujące wsparcie psychologiczne dla rodziców zgodnie z ich potrzebami , jak również zapewnienie dziecku optymalnych warunków do rozwoju m.in. poprzez dostrojone interakcje społeczne.
Psychologiczne aspekty opieki szpitalnej:
Pomoc psychologiczna jest obecnie uważana za jeden z ważnych elementów opieki nad noworodkiem przedwcześnie urodzonym i jego rodziną, w większość krajów nie obowiązują uniwersalne standardy opieki psychologicznej w warunkach oddziałów szpitalnych dla wcześniaków. Dla przykładu, z badania przeprowadzonego w Wielkiej Brytanii wynika, że psycholodzy są zatrudniani w pełnym wymiarze pracy około 4% oddziałów intensywnej opieki noworodkowej III stopnia referencyjności , a wokoło 40% ośrodków zapewnia dostęp do psychologa/psychoterapeuty i zatrudnia odpowiednio przygotowanych pracowników socjalnych. Natomiast zdecydowana większość europejskich i amerykańskich oddziałów dla wcześniaków wprowadziła w ostatnich latach przynajmniej elementy opieki rozwojowej i wspierania interakcji rodzic-dziecko, odpowiadając w ten sposób na potrzebę takiego kształtowania środowiska intensywnej opieki noworodkowej, które zapewni dziecku optymalne warunki rozwoju. Za ważny i powszechnie przyjęty cel można uznać dążenie do opieki zindywidualizowej, zorientowanej na rodzinę i wspierającej rozwój dziecka, obejmującej odpowiednie sposoby pielęgnacji, zmniejszanie bólu, wspierania organizacji snu noworodka, sprzyjania karmieniu piersią i kontaktowi z rodzicami.
W Polsce podobnie jak w innych krajach rozwiniętych, nadal niewiele ośrodków III stopnia referencyjności zatrudnia psychologów lub współpracuje z nimi, natomiast dość powszechnie wprowadzane są elementy zindywidualizowej opieki rozwojowej.
Psychologiczna opieka poszpitalna:
Podobnie jak w przypadku opieki szpitalnej, również w odniesieniu do opieki psychologicznej po wypisie dziecka ze szpitala nie istnieją jednolite standardy, wspólnie dla różnych ośrodków w danym kraju, a tym bardziej na poziomie europejskim.
Niemniej jednak w krajach rozwiniętych zarówno wśród profesjonalistów, jak i przedstawicieli organizacji rodziców dzieci urodzonych przedwcześnie , istnieje zgoda co do konieczności zapewnienia rodzinom wcześniaków dostepu do zindywidualizowanej , odpowiadającej na potrzby dziecka i rodziny opieki psychologicznej. W opiece takiej uwzględnia się:
->psychologiczną ocenę rozwoju i odpowiednie działania prewencyjne oraz terapeutyczne,
->różne formy poradnictwa i psychoterapii, dostosowanie do potrzeb rodziny,
->działania ukierunkowane na wspieranie interakcji rodzice-dziecko.
Kierunki rozwoju psychologicznej opieki poszpitalnej:
Psychiczna ocena rozwoju.
Różne formy poradnictwa i psychoterapii, dostosowane do potrzeb rodziny.
Działania ukierunkowane na wpieranie interakcji rodzic-dziecko.
Piśmiennictwo:
1.Kmita G.,Cieślak-Osik B.,Kiepura E:”Opieka psychologiczna dla rodzin z dziećmi przedwcześnie urodzonymi”.Standardy Opieki Medycznej Nad Noworodkiem w Polsce. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego. Warszawa 2015.
© 2025 Lovi
powered bye-com.house