Im bardziej niedojrzały jest wcześniak, tym mniej ukształtowana jest jego odpowiedź na stymulujące bodźce i stres. Autonomiczny system nerwowy noworodka urodzonego przed 32 tygodniem ciąży jest nie w pełni sprawny, skłonny do chaotycznych reakcji. Na część bodźców noworodek reaguje bladością, sinicą i bezdechem.
Noworodki nieco lepiej rozwinięte, urodzone przed 35 t.c mogą reagować na niektóre bodźce wymiotami, zaburzeniami ukrwienia skóry, bezdechami i bradykardią. Przy takiej dojrzałości dziecka, stany snu i czuwania są już bardziej rozgraniczone. Ważnym elementem badania noworodka jest ocena jego dojrzałości, w której szereg elementów dotyczy rozwoju funkcji neurologicznych. Odruchy noworodkowe najbardziej istotne dla oceny neurologicznej:
- Odruch zamykania powiek. Wywołuje je bodziec świetlny skierowany na oczy lub uderzenie ręką o podłoże obok główki dziecka. W odpowiedzi noworodek szybko mruży oczy. Jest ot odruch stały i ma za zadanie ochronę oczu przed silnymi bodźcami.
- Odruch pływania - wywoływany przez skierowanie noworodka twarzą do podłoża w. W odpowiedzi noworodek porusza rączkami i nóżkami w sposób przypominający pływanie. Zanika między 4 a 6 miesiącem życia. Ma za zdanie zwiększać szanse przeżycia noworodka w przypadkach wpadnięcia do wody.
- Odruch łapania. Wywoływany poprzez wsunięcie palca w dłoń noworodka i uciśnięcie jej wnętrza. W odpowiedzi noworodek spontanicznie zamyka dłoń. Zanika około 3- 4 miesiąca życia. Ma za zadanie przygotować dziecko do spontanicznego chwytania.
- Odruch ssania - wywoływany poprzez wsunięcie palca do ust dziecka. W odpowiedzi noworodek zaczyna rytmicznie ssać palec. Zanika po 4 miesiącu życia, od tego czasu niemowlę samo decyduje o ssaniu. Umożliwia on karmienie.
- Odruch szukania - wywoływany poprzez dotykanie twarzy noworodka w okolicy kącika ust. W odpowiedzi noworodek zwraca główkę w kierunku bodźca. Zanika po około 3 tygodniach życia, po tym czasie noworodek kieruje ruchem głowy bez bodźca stymulującego.Pomaga dziecku znaleźć sutek.
6)Odruch toniczny szyjny. Wywoływany jest przez przełożenie ( przekręcenie) na bok główki noworodka leżącego na pleckach. W odpowiedzi noworodek przyjmuje pozycję szpadzisty, ręka na którą skierowany jest wzrok dziecka układa się w pełnym wyproście , druga ręka przyjmuję pozycję zgięciową. Zanika około 4 miesiąca życia. Odruch ten przygotowuje noworodka do samodzielnego sięgania po przedmioty. - Odruch kroczenia. Wywoływany jest przez podtrzymywanie noworodka pod pachami , tak by mógł dotknąć gołymi stopami podłoża. W odpowiedzi noworodek podnosi jedną stópkę po drugiej w ruchu naśladującym kroczenie. Zanika po 2 miesiącu życia lub później. Przygotowuje dziecko do samodzielnego chodzenia.
8)Odruch Moro. Wywoływany jest po ułożeniu noworodka w pozycji na plecach, silne uderzenie o podłoże obok dziecka lub upuszczenie lekko uniesionej główki na podłoże, W odpowiedzi noworodek gwałtowanie rozrzuca rączki i nóżki w pozycji wyprostnej, wygina się w łuk, po czym przywodzi rączki do ciała. Zanika około 6 miesiąca życia. W procesie ewolucji człowieka mógł pomagać w przywieraniu do matki w razie niebezpieczeństwa. - Odruch Babińskiego . Wywoływany jest przez pocieranie podeszwowej części stopu od pięty do dużego palca. W odpowiedzi palce stopy rozszerzają się, duży palec odgina się w górę. Zanika około 8-12 miesiąca życia. Znaczenie dla noworodka jest nieznane.
Elementy oceny neurologicznej:
A) wrażenie ogólne - mimika twarzy, ruchy spontaniczne, krzyk;
B)pomiary antropometryczne - masa ciała, długość ciała, obwód głowy, stan powłok czaszki, rozstawienie oczu,uszu, kształt i napięcie ciemiączka, obwód klatki piersiowej;
C)napięcie mięśni - ułożenie dziecka, ruchy kończyn, wrażenie podczas dotykania;
D)odruchy
E)czucie - dotyk , ból;
F)funkcje nerwów czaszkowych - reakcje na bodźce świetlne, mrużenie oczu, reakcja na bodźce słuchowe, krzyk, grymas, ruchy języka, ssanie.
Piśmiennictwo:
- Świetliński J.:" Neonatologia i opieka nad noworodkiem". Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 2017
