Niedostosowanie społeczne dzieci w młodszym wieku szkolnym

Niedostosowanie społeczne sięga zarania dziejów ludzkich. Należy do tych negatywnych zjawisk, których obecność odczuwa się coraz dotkliwiej w miarę postępu rozwoju społecznego.

Niedostosowanie można często uważać za stan braku równowagi psychicznej,
spowodowanej tym, że w toku interakcji jednostki ze środowiskiem to ostatnie nie zaspokaja potrzeb jednostki. Nie powstaje ono w sposób nagły lecz stopniowo narasta. Początkowo zachowanie dziecka jest normalne. Anormalne jest natomiast jego środowisko. Ono właśnie przyczynia się do stopniowego zakłócenia u dziecka procesów regulacji wewnętrznej, do pojawienia się coraz głębszych zaburzeń emocjonalnych i konfliktów z otoczeniem.

Dzieci niedostosowane społecznie sprawiają poważne trudności wychowawcze w rodzinie i w szkole. Nie przestrzegają podstawowych norm i zasad postępowania .
Nie jest to chwilowy bunt, lecz uogólniona postawa którą cechuje negacja autorytetów i społecznie aprobowanych wartości. Dziecko takie charakteryzuje się brakiem lub trudnościami w nawiązywaniu kontaktów z innymi ludźmi.

Poprzez to żywi do nich raczej uczucia negatywne:

  • strach
  • gniew
  • zazdrość

W praktyce resocjalizacyjnej najczęściej wyróżnia się takie postacie niedostosownia jak:

  1. Wczesne objawy wykolejenia:
  • niepowodzenia szkolne i wagary
  • ucieczki z domu
  • picie alkoholu
  1. Zachowania przestępcze
  • kradzieże
  1. Zachowania neurotyczno -lękowe
  • fobie
  • obsesje ikompulsje
  • objawy histeryczne
  1. Zachowania psychopatyczne (którego podstawowym kryterium służącym do odróżnienia psychopatii od innych typów niedostosowania jest tzw deficyt lęku )

Inny podział zastosował Konopnicki.

Wyróżnia on cztery rodzaje niedostosowania społecznego:

  1. Zachowanie demonstracyjno-wrogie:
    -reakcje gwałtowne, nieadekwatne do bodźców
    -agresja werbalna i niewerbalna
  • bójki
  • bezczelność w zachowaniu
  1. Zachowanie zahamowane:
    -stany depresyjne
    -zamknięcie w sobie
    -brak kontaktu z otoczeniem

  2. Zachowanie niekonsekwentne:

  • działane pod wpływem najsilniejszego bodźca
  • reakcja spontaniczna, natychmiastowa, bez przemyślenia
  • kłopoty w nauce
  • nadmierna pobudliwość
  1. Zachowanie aspołeczne:
    -egoizm
    -impulsywność
    -agresywność
    -brak poczucia obowiązku moralnego i prawnego
    -dezorganizują zajęcia lekcyjne
    -tendencje sadystyczne

Ustalenie przyczyn niedostosowania społecznego jest równie ważnym etapem jak diagnoza. Można o nich mówić w dwóch aspektach.

  • ogólnym
  • indywidualnym

Czynniki wywołujące problem niedostosowania tkwią w:

1.Środowisku domowym -

  • warunki kulturalne i materialne domu, braki w tej dziedzinie
  • atmosfera domowa i stosunek rodziców do siebie (awantury, alkoholizm)
  • stosunki panujące między dziećmi a rodzicami i ich poczucie bezpieczeństwa
  1. Środowisku szkolnym -
  • stosunek nauczyciela do dziecka i odwrotnie
  • wzajemne stosunki dziecka z innymi
  • opóźnienie w nauce
  1. Przyczynach środowiskowo -wrodzonych
  • życie płodowe
  • moment narodzin

Problem dziecka sprawiającego problemy wychowawcze nie może być rozpatrywany jedynie z punktu widzenia winy i kary, ale przede wszystkim jako zagadnienie opieki psychoterapii i pedagogicznej resocjalizacji.

Trzeba również pamiętać o ważnej roli profilaktyki. Polega ona na ochronie dziecka przed negatywnymi wpływami i zapewnia jej najlepsze warunki rozwoju w każdym okresie życia. Ogromna odpowiedzialność spada również na wychowawcę . Dziecko, które nie znajduje oparcia w rodzicach szuka najczęściej potwierdzenia swoich wartości poza domem. Gdy wychowawca nie zauważy, że uczeń potrzebuje pomocy i samotnie boryka się ze swoimi problemami, jeżeli nie okaże mu zainteresowania, zrozumienia, życzliwości a jedynie upomina za niewłaściwe zachowanie, to dziecko łatwo staje się odizolowane. W aktualnych warunkach dynamicznego rozwoju cywilizacji i w konkretnych warunkach środowiskowych jest niezbędne organizowanie zabiegów o charakterze profilaktycznym, nastawionych na zapobieganie niedostosowaniu społecznemu.

LITERATURA:

  1. Pytka L., Skala nieprzystosowania społecznego. Podręcznik, COM, Warszawa 1984
  2. Pytka L., Zacharuk T., Zaburzenia przystosowania społecznego dzieci i młodzieży. Aspekty diagnostyczne i terapeutyczne, WSRP, Siedlce 1995
  3. Pilch T., Lepalczyk I., Pedagogika społeczna, Wyd. Żak, Warszawa 1995, Górski S., Metodyka resocjalizacji, IWZZ, Warszawa 1985
  4. Jundził E., Potrzeby psychiczne dzieci i młodzieży, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2002
  5. Łobocki M., Trudności wychowawcze w szkole, WsiP, Warszawa 1989
  6. Pospiszyl K., Żabczyńska E.: Psychologia dziecka niedostosowanego społecznie, PWN, Warszawa 1985