Niedokrwistość Fanconiego(niedokrwistość wrodzona), jest najczęstszą genetyczną przyczyną niedokrwistości aplastycznej i jedną z najczęstszych genetycznych przyczyn złośliwych nowotworów hematologicznych. Mimo tego należy do chorób rzadkich, ponieważ oszacowano, że choroba występuje u 1: 160 000 urodzeń (częstość nosicielstwa 1:200). Niedokrwistośćwrodzona jest spowodowana mutacjami genów odpowiedzialnych naprawę DNA i stabilność genomową.
Dotychczas zidentyfikowano 15 genówzaangażowanych w rozwój tej choroby (FANCA, FANCB, FANCC, BRCA2, FANCD2, FANCE, FANCF, FANCG, FANCI, BRIP1, FANCL, FANCM, PALB2, RAD51C i SLX4), które kodują białka tworzące tzw. szlak białek niedokrwistości Fanconiego. Najczęściej stwierdza się mutacje w BRCA2, BRIP1 i FANCA. Mutacje mogą być dziedziczone w sposób autosomalny recesywny lub sprzężony z chromosomem X.
Niedokrwistość ta charakteryzuje się współwystępowaniem niewydolności szpiku kostnego, różnych wad oraz zwiększonego ryzyka nowotworów złośliwych. U pacjentów obserwuje się niski wzrost, nieprawidłową pigmentację skóry, małogłowie, wady oczu oraz układu moczowo-płciowego. Postępująca niewydolność szpiku kostnego z pancytopenią w niedokrwistościFanconiegonajczęściejwystępuje w pierwszej dekadzie życia, nierzadko z trombocytopenią lub leukopenią w początkowej fazie. Chorzy są bardziej narażeni na wystąpienie białaczki szpikowej, a także litych guzów głowy i szyi, skóry, przewodu pokarmowego i układumoczowo-płciowego. W leczeniu anemii Fanconiego wykorzystuje się doustne androgeny, ludzki czynnik wzrostugranulocytów, przeszczep szpiku kostnego, a w przypadku litych guzów – operacje chirurgiczne. W profilaktyce nowotworów zaleca się szczepienie przeciwko HPV w celuzmniejszenia ryzyka nowotworów ginekologicznych i jamy ustnej. Pacjent wymaga systematycznych kontroli u wielu specjalistów.
Niedokrwistość Fanconiego to choroba wrodzona, objawy są widoczne od razu po urodzeniu. Typowymi objawami niedokrwistości wrodzonej są:
- niski wzrost,
- brak lub deformacja kciuka lub dodatkowy palec,
- przebarwienia skóry (plamy na skórze: brązowe lub o kolorze kawy z mlekiem, duże piegi),
- małogłowie (mikrocefalia), czyli nienaturalnie małe wymiary czaszki
- charakterystyczny wygląd twarzy (deformacja żuchwy, nos szeroki u nasady),
- wady kości.
Oprócz tego mogą występować takie objawy, jak:
- zaburzenia układu nerwowego, wzroku (opadanie powieki, zez, zaćma) i słuchu,
- upośledzenie umysłowe, trudności z uczeniem się,
- wady układu płciowo-moczowego (u chłopców mały członek lub jego brak, małe jądra; u dziewczynek brak macicy lub pochwy, wczesna menopauza,
- wady serca,
- dysplazja stawów biodrowych.
Dzieci chore na niedokrwistośćwrodzoną zazwyczaj rodzą się mniejsze i słabsze niż dzieci zdrowe.
Chorzy na anemię Fanconiego mają znacznie zwiększone ryzyko zachorowania na nowotwory, zwłaszcza szpiku. Często występują też nowotwory mózgu, skóry, układu moczowo-płciowego i przewodupokarmowego. Szansa na zachorowanie na jeden z tych nowotworów jest bardzo duża i wynosi około 10–30%.
Anemia Fanconiego to bardzo rzadkie schorzenie – występuje u 1 na 160 000 osób. Według ostatnich badań, na całym świecie nosicielami wadliwych genów jest 1 na około 200 osób. Choroba ta, jako choroba dziedziczna, występuje częściej w pewnychzamkniętych społecznościach, np. u potomków Żydów aszkenazyjskich, Romów na terenie Hiszpanii i czarnoskórych mieszkańców Afryki Południowej. U tych grup zachorowalność wynosi około 1 : 40 000, a nosicielstwo 1 : 80.
Podstawowym baniem jest test na szybkość regeneracji białych krwinek. Jeśli w kontakcie z substancjami, które je uszkadzają, białe krwinki są w stanie szybko się zregenerować, anemię aplastyczną można wykluczyć.
Jeśli zdolność regeneracji jest obniżona i białe krwinki odbudowują się wolniej niż normalnie można podejrzewać zachorowanie na niedokrwistość Fanconiego.
Jak powinna przebiegać pełna diagnostyka osób chorych na niedokrwistość wrodzoną decyduje lekarz onkolog, hematolog przy współpracy z lekarzem genetykiem.
