Niedobory witamin i mikroelementów u kobiety ciężarnej mogą mieć negatywny wpływ na przebieg ciąży oraz rozwój płodu.
Wczesne wykrycie niedoborów i wdrożenie suplementacji pozwalają uniknąć wielu groźnych komplikacji. Na niedobory witaminy D cierpi dziś 10–60% dorosłej populacji, a przyszłe mamy są jedną z grup ryzyka.
Według najnowszych rekomendacji, u kobiet ciężarnych wskazana jest suplementacja witaminą D.
Objawy niedoborów nie zawsze są charakterystyczne, stąd w przypadku ciężarnych niezbędne jest przeprowadzenie badań diagnostycznych. Po ich wykryciu lekarz powinien zalecić odpowiednią suplementację, zgodnie z zapotrzebowaniem pacjentki.
DIETA I SYNTEZA SKÓRNA
Witamina D jest związkiem rozpuszczalnym w tłuszczach. Występuje w dwóch formach: ergokalcyferolu, czyli witaminy D2 (pochodzenia roślinnego) oraz cholekalcyferolu – witaminy D3.
D3 wykazuje się nieco wyższą aktywnością biologiczną niż witamina D2. Zapotrzebowanie ludzkiego organizmu na ten związek pokrywane jest częściowo z pokarmami oraz przez syntezę skórną. Synteza skórna ma miejsce podczas ekspozycji na promienie ultrafioletowe o długości fali od 290 do 315 nm. Ludzki organizm wytwarza wówczas 7-dehydrocholesterol, który przechodzi w prowitaminę D3. Pod wpływem ciepła ulega ona izomeryzacji i tworzy witaminę D3. Niezależnie jednak od sposobu pochodzenia witaminy D3, wiąże się ona we krwi z białkiem transportowym, które następnie dostarcza ją do wątroby. W wyniku zachodzącej w wątrobie reakcji uwodnienia powstaje 25-hydroksywitamina D – 25(OH)D. Kalcytriol, biologicznie aktywna forma witaminy D, powstaje w obrębie kanalików proksymalnych nerek, pod wpływem prolaktyny, estradiolu, parathormonu, testosteronu i prostaglandyn. Na proces powstawania kalcytriolu mają wpływ zasoby wapnia i zapasy witaminy D w ustroju.
WITAMINA D NIEZBĘDNA DLA WIELU PROCESÓW
Prawidłowe zaopatrzenie organizmu w witaminę D może wpływać na wiele procesów życiowych. Ponieważ receptory dla witaminy D znajdują się w ponad dwóch tysiącach miejsc w genach, można przypuszczać, że ma ona wpływać na ekspresję tych genów, modulując funkcje różnych rodzajów komórek, a za ich pomocą tkanek. Jednym z takich miejsc są geny, które kodują produkcję cytokin. Przypuszcza się więc, że witamina D ma tą drogą wpływ na hamowanie produkcji cytokin prozapalnych, przez co działa przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie.
Stwierdzono ponadto, że witamina D ma kolejny, bardzo ważny aspekt działania: regulując proces transkrypcji działa antyproliferacyjnie. Uznano, że może ona w ten sposób wpływać na obniżenie ryzyka zachorowania na nowotwory sutka oraz jelita grubego.
Witamina D jest ważnym czynnikiem regulującym stężenie wapnia i fosforu we krwi – to jej najważniejsze działanie. Wpływa ona przez to na stan mineralizacji kośćca oraz proces przebudowy struktury kostnej. 24-, 25-hydroksycholekalcyferol ma wpływ na zahamowanie procesu demineralizacji kości. Odpowiednia podaż witaminy D jest ważna także dla kobiet cierpiących na zaburzenia owulacji – aktywna biologicznie pochodna witaminy D3 pobudza produkcję estradiolu, estronu i progesteronu.
RYZYKOWNE NIEDOBORY
Możliwości syntezy witaminy D3 w skórze uzależnione są od wielu czynników. Wpływa na nie pora roku, warunki atmosferyczne, zanieczyszczenie powietrza, strefa geograficzna. Liczy się także częstość ekspozycji na słońce, wiek, zawartość melaniny w skórze oraz stosowanie kremów z filtrami. Oprócz syntezy skórnej, witamina D dostarczana jest do organizmu wraz z dietą, stwierdzono jednak, że zwykle nie wystarczy ona do pokrycia przewidywanego zapotrzebowania. Na niedobory witaminy D cierpi dziś 10–60% dorosłej populacji. Obserwuje się je najczęściej u osób z ograniczoną możliwością syntezy przez skórę, kobiet ciężarnych, karmiących piersią, wieloródek oraz osób w podeszłym wieku. Do grupy ryzyka zalicza się również wegetarian i wegan – spożywają oni ją głównie w warzywach i owocach, w postaci witaminy D2, ergokalcyferolu o niższej aktywności biologicznej. Wchłanianie witaminy D obniża wysoka zawartość błonnika i fitynianów w diecie wegetariańskiej. Niedobór witaminy D3 zwiększa ryzyko wystąpienia osteopenii i osteoporozy oraz zaburzeń immunologicznych, w postaci chorób autoimmunologicznych i nowotworów złośliwych. Częściej obserwuje się także skłonność do zakażeń, chorób układu krążenia, a także przewlekłych zespołów bólowych.
DIAGNOSTYKA I SUPLEMENTACJA
Aby ocenić stan zaopatrzenia organizmu w witaminę D, dokonuje się pomiaru 25-hydroksywitaminy D w surowicy krwi. Na niedobór wskazują wartości jej stężenia poniżej 20 ng/ml. Optymalne stężenie 25(OH)D powinno wynosić 30–40 ng/ ml. Przy takim poziomie mniejsze jest ryzyko występowania złamań kości, mają one także prawidłową gęstość mineralną. Podwyższone stężenie witaminy D powoduje znaczny wzrost wchłaniania wapnia w jelitach i stężenia wapnia we krwi. Zgodnie z ogólnymi zaleceniami suplementacji witaminą D dla Europy Środkowej, osoby dorosłe powinny przyjmować dziennie od 800 do 2000 IU (w zależności od masy ciała) w okresie od września do kwietnia lub przez cały rok (osoby powyżej 65 lat i osoby, u których stwierdzono istnienie czynników ryzyka niedoboru). Kobiety ciężarne powinny otrzymywać witaminę D3 jeszcze w okresie prekoncepcyjnym, a także podczas ciąży, w dawce od 1500 do 2000 IU. Według rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dzienna dawka zalecana u kobiet ciężarnych i karmiących z niedoborem witaminy D3 w diecie lub ograniczeniem syntezy przez skórę powinna wynosić 2000 IU.
Źródło:
- J. Misiorowska, W. Misiorowski, Rola witaminy D w ciąży, Postępy Nauk Medycznych, t. XXVII, nr 12, 2014
- E. Marcinowska-Suchowierska, M. Walicka, Wpływ niedoboru witaminy D w czasie ciąży i laktacji na matkę i dziecko, Postępy Nauk Medycznych nr 5, 2010, s. 350-355
- Z. Zdrojewicz, E. Chruszczewska, M. Miner, Wpływ witaminy D na organizm człowieka, Medycyna Rodzinna nr 2(18), 2015, s. 61-66
