Mózgowym porażeniem dziecięcym określa się grupę zaburzeń neurologicznych wywołaną uszkodzeniem mózgu w okresie płodowym, okołoporodowym lub wczesnym niemowlęcym. Porażenie mózgowe jest wynikiem uszkodzenia mózgu już w okresie płodowym. Mózgowe porażenie dziecięce jest spowodowane nieprawidłowościami w rozwoju mózgu lub uszkodzeniem tych jego części, które są odpowiedzialne za koordynację wzrokowo-ruchową, równowagę i postawę.
Do czynników ryzyka zaliczyć można asfiksję, niedotlenienie, uraz okołoporodowy, infekcje wrodzone lub okołoporodowe, zaburzenia metaboliczne, jak hiperbilirubinemia i hipoglikemia. Wcześniactwo jest najważniejszym pojedynczym czynnikiem ryzyka porażenia mózgowego. Infekcja, uraz, guz mogą być przyczyną porażenia mózgowego we wczesnym okresie niemowlęcym.
Zaburzenia ruchowe to najbardziej dominujące objawy, inne objawy to opóźnienie rozwoju umysłowego, padaczka, uszkodzenie narządu wzroku, słuchu, nieprawidłowy rozwój mowy.
Zaburzenia mowy i języka często występują u osób z mózgowym porażeniem dziecięcym. Dyzartria występuje w liczbie od 31% do nawet 88% osób z mózgowym porażeniem dziecięcym. Problemy z mową są związane ze słabą kontrolą układu oddechowego, dysfunkcjami krtani i zaburzenia artykulacji ustnej które wynikają z ograniczonych ruchów mięśni twarzy.
Klasyfikacja porażenia mózgowego:
a) Porażenie mózgowe spastyczne - może dotykać jednej lub obu stron ciała
b) Postać dyskinetyczno- atetotyczna porażenia mózgowego – mimowolne ruchy, zanikające w czasie snu i zwiększające się w sytuacjach stresowych
c) Postać ataktyczna
d) Postać mieszana, dystoniczna
Postępowanie medyczne:
- Zapobiegaj urazom dziecka stwarzając bezpieczne otoczenie, dostarczając odpowiednie zabawki lub odzież ochronną,
- Zapobiegaj zniekształceniom w stawach, stosując odpowiednie aparaty ortopedyczne,
- Zachęcanie dziecka do aktywności ruchowej stosownie do wieku i warunków,
- Zapewnienie odpowiedniej podaży płynów i pokarmów,
- Sprzyjanie relaksacji mięśni i ogólnemu zdrowiu zapewniając okresy odpoczynku,
- Podawanie przepisanych leków,
- Zachęcanie dziecka do samoopieki, nakłanianie do aktywności dnia codziennego
- Wspieranie rozwoju mowy, rozmawianie z dzieckiem powoli i wyraźnie, wprowadzenie wczesnej rehabilitacji mowy, zastosowanie plansz i języków znaków,
- Konsultacja dziecka z okulistą i laryngologiem
- Wspieranie dziecka w tworzeniu pozytywnego obrazu własnej choroby, ustalanie możliwych do osiągnięcia celów, nagradzanie za osiągnięcia, dbanie o atrakcyjny wygląd fizyczny, zachęcanie do kontaktu z rówieśnikami,
- Wspieranie rodziny, skierowanie do grupy wsparcia, pomoc w rozwiązywaniu problemów
- Przygotowanie dziecka i jego rodziny do różnych form leczenia: zabiegów aparatów ortopedycznych czy leczenia chirurgicznego,
- Zachęcanie rodziny do poszukiwania profesjonalnej pomocy dla dziecka
- Profilaktyka przeciwodleżynowa jeżeli u dziecka nie ma szans na chodzenie
Wśród zabiegów pielęgnacyjnych na szczególną uwagę zasługuje:
- Nosimy w postaci „żabki” (twarzą do siebie)
- Przed karmieniem układać na brzuchu przez 10-15 min, powoduje to zmniejszenie spastyczności oraz rozmasować szczękę górną i dolną przed jedzeniem
- Codzienna kąpiel z dodatkiem soli, która obniża spastyczność i wzmożone napięcie mięśniowe
- Ręce dziecka prostować przez masaż, wkładanie zabawki, ruchy okrężne w stawie barkowym
- Stymulować rozwój ruchowy i społeczny przez różne bodźce – słowne, zabawy z muzyką przedmiotami nie mającymi stałej formy, z wodą
- Starsze niemowlęta i dzieci podczas ubierania, karmienia, noszenia i zabawy sadzamy „okrakiem” na swoich kolanach, samodzielne siedzące dzieci – „po turecku”
Bibliografia:
-
Pediatria i pielęgniarstwo pediatryczne / [red.] Mary E. Muscari ; [aut. M. E. Muscari i in. ; tł. z ang. Sylwia Zawada-Targoni i in.] ; red. nauk. wyd. pol. Krystyna Bernat. - Lublin : “Czelej”, 2005.
-
Pielęgniarstwo pediatryczne : podręcznik dla studiów medycznych / red. nauk. Bogusław Pawlaczyk ; aut. Anna Basa [i in.]. - Warszawa : Wydaw. Lekarskie PZWL, cop. 2007.
-
Mózgowe porażenie dziecięce - standardy postępowania, Dr n. med. Wojciech Kułak, prof. dr hab. n. med. Wojciech Sobaniec, Klinika Neurologii Dziecięcej Akademii Medycznej w Białymstoku
-
Czochańska J. Neurologia dziecięca. PZWL Warszawa 1985.
-
Dobrzańska A. Przyczyny i patomechanizm uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego w okresie ciążowo-okołoporodowym. Warszawa, CZD, 1996.
-
Kułak W, Bobrowski R, Sobaniec W. Mechanizmy uszkodzenia mózgu w następstwie zespołu niedokrwienno-niedotlenieniowego jako jedna z przyczyn mózgowego porażenia dziecięcego. Med. Wiek. Rozw.
-
Kułakowska Z. Zaburzenia rozwoju mowy w mózgowym porażeniu dziecięcym [w:] Mózgowe porażenie dziecięce. Problemy mowy. Red. Mierzejewska H, Przybysz-Piwkowa M, DiG, Warszawa 1997
-
Otapowicz D, Kułak W, Sobaniec W. Zaburzenia mowy u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym. Neurol. Dziec., 2002, 11: 49-58.
-
Sobaniec W, Kułak W, Bockowski L i wsp. Badania procesów uszkodzenia układu nerwowego i możliwości neuroprotekcji. Przegląd Lekarski, 2001, 58: 41-47.
