Cukrzyca jest najczęstszym powikłaniem metabolicznym wikłającym ciążę. W Europie występuje u 3-5% ciężarnych.
W ciąży spotyka się dwa rodzaje cukrzycy.
Pierwszym rodzajem cukrzycy występującej w ciąży jest cukrzyca przedciążowa.
Cukrzyca przedciążowa występuje, gdy kobieta chorująca na którykolwiek z typów cukrzycy jest w ciąży.
Ciężarne chorujące na cukrzycę przedciążową klasyfikuje się, w zależności od wieku zachorowania, czasu trwania cukrzycy, obecności lub braku przewlekłych powikłań cukrzycy. Klasyfikacja ta ma znaczenie prognostyczne dla losu ciąży i ciężarnej.
- klasa A - wystarczające leczenie dietetyczne; dowolna długotrwałość cukrzycy.
- klasa B - wystąpienie cukrzycy po 20 roku życia; czas trwania cukrzycy do 10 lat.
- klasa C - wystąpienie cukrzycy między 10 i 19 rokiem życia; czas trwania cukrzycy 10-19 lat,
- klasa D - występowanie cukrzycy przed 10 rokiem życia; czas trwania cukrzycy powyżej 20 lat; obecna retinopatia prosta lub nadciśnienie tętnicze,
- klasa R - retinopatia proliferacyjna lub wylewy do ciała szklistego,
- klasa F - nefropatia; białkomocz dobowy przed ciążą powyżej 0,5 g/dobę,
- klasa RF - kryteria klasy R i F,
- klasa H - choroba niedokrwienna serca, kardiomiopatia,
- klasa T - stan po transplantacji nerki.
Wszystkie kobiety z cukrzycą w okresie planowania ciąży, w czasie ciąży i w połogu powinny pozostawiać pod opieką zespołu diabetologiczno - położniczego, mającego doświadczenie w tej dziedzinie. Celem takiego postępowania jest optymalizacja leczenia cukrzycy (w tym edukacja diabetologiczna i dietetyczna), ocena i ewentualne leczenie przewlekłych powikłań cukrzycy.
Z uwagi na potwierdzony klinicznie negatywny wpływ hiperglikemii w I trymestrze ciąży u ciężarnych z cukrzycą na rozwój jej potomstwa, głównym celem zarówno diabetologów, jak i położników powinno być dążenie do jak najszerszego objęcie opieką pacjentek z cukrzycą jeszcze w okresie planowania ciąży, najlepiej około 3-6 miesięcy przed planowanym zapłodnieniem.
Dla prawidłowego przebiegu ciąży niezbędne jest uzyskanie wartości glikemii na czczo w granicach 60-90 mg/dl, w 1 godz. po posiłku w granicach 120-140 mg/dl, w 2 godz. po posiłku w granicach 100-120 mg/dl, a w nocy 70-90 mg/dl. Uzyskanie wyrównania glikemii jest możliwe tylko dzięki intensywnej insulinoterapii. Dla oceny retrospektywnej, skuteczności leczenia w dłuższym okresie czasu służy badanie stężenia glikowanej hemoglobiny. W sytuacji stwierdzonego podwyższonego jej stężenia , należy pacjentce w danym okresie odradzać zajście w ciążę, celem zmniejszenia ryzyka powstania wady rozwojowej, czy poronienia samoistnego.
Kobiety z cukrzyca typu 2, leczone lekami doustnymi wymagają już w okresie planowania ciąży zastosowania insulinoterapii, celem uzyskania prawidłowego wyrównania glikemii.
W okresie planowania ciąży u każdej pacjentki należy ocenić:
-
stan wydolności nerek , poprzez ocenę stopnia białkomoczu i kliresu kreatyniny.
Należy przeprowadzić ocenę dobowej utraty białka. Należy też w okresie planowania ciąży wykonać badanie ogólne moczu i posiew moczu. W przypadku stwierdzenia znamiennej bakteriurii należy wdrożyć leczenie. Zakażenia układu moczowego mogą nasilać nefropatię cukrzycową. -
ciśnienie tętnicze krwi, u kobiet z nadciśnieniem tętniczym lub nefropatią, nawet bez nadciśnienia tętniczego często stosowana jest farmakoterapia.
-
stan układu krążenia, poprzez ocenę stanu klinicznego, wykonywanie elektrokardiografii, a w razie konieczności również echokardiografii i ewentualnej próby
wysiłkowej. W przypadku stwierdzenia choroby wieńcowej należy odradzać pacjentkom z cukrzycą zajście w ciążę. -
stan narządu wzroku, minimum 3 miesiące przed planowaną koncepcją pacjentka z cukrzycą powinna być bezwzględnie poddana badaniu okulistycznemu
i ocenie stopnia zmian naczyń siatkówki.
Dieta u pacjentki z cukrzycą planującej ciążę nie różni się od standardowej diety cukrzycowej. Powinna być regulowana w zależności od BMI pacjentki i zawierać
określone ilości energii i węglowodanów w konkretnych posiłkach. Należy również w tym okresie kontrolować poziom żelaza i leczyć ewentualną niedokrwistość,
jak również pamiętać o suplementacji kwasem foliowym (min. 0,4 mg/dobę) przez okres co najmniej dwóch miesięcy.
Kontrola zarówno położnicza, jak i diabetologiczna, nawet przy prawidłowego przebiegającej ciąży, powinna być prowadzona w ośrodkach o najwyższym stopniu
referencji, co najmniej raz na dwa tygodnie.
Literatura:
1.Ciborowska H., Rudnicka A.: Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wyd. PZWL, Warszawa 2004.
2. Lubczyńska-Kowalsa W.:Żywienie ludzi zdrowych oraz diety w wybranych chorobach wewnętrznych [w]Skrypt dla studentów uczelni medycznych i wychowania fizycznego.Wyd. Akademia Medyczna we Wrocławiu, Wrocław 2002.
3. Materiały z konferencji pt: “Standardy Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego postępowania u kobiet z cukrzycą”, Wojnowo, 9-10 września 2005 r.
4. Pod red.:Abramczyk A.,Łopatyńskiego J., Pruska W.:Cukrzuca, problem społeczny. Zakład Pielęgniarstwa Społecznego, Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, Wrocław 2002.
5. Tatoń J.: Cukrzyca. Nauczanie samoopieki. Wyd. PWN, Warszawa 1995.
