Ospa małpia to choroba endemicznie występująca w Afryce Środkowej i Zachodniej, jednak coraz częściej jej przypadki odnotowuje się także w Europie i innych miejscach na świecie. Co wiadomo o tej chorobie?
Małpia ospa (ang. monkeypox) jest wirusową chorobą odzwierzęcą, która występuje głównie w tropikalnych obszarach lasów deszczowych Afryki Środkowej i Zachodniej. Żywiciele zwierzęcy obejmują szereg gryzoni i naczelnych innych niż człowiek.
Po raz pierwszy małpia ospa została opisana u zwierząt w 1958 r., gdy u małp trzymanych w celach badawczych wystąpiły ogniska choroby podobnej do ospy - stąd nazwa.
Ospę małpią po raz pierwszy zidentyfikowano u ludzi w 1970 roku w Demokratycznej Republice Konga u 9-letniego chłopca, w regionie, w którym ospa prawdziwa została wyeliminowana w 1968 roku. Od tego czasu większość przypadków małpiej ospy została zgłoszona w wiejskich, tropikalnych regionach dorzecza Konga, zwłaszcza w Demokratycznej Republice Konga. Jednak przypadki małpiej ospy u ludzi są coraz częściej zgłaszane w całej Afryce Środkowej i Zachodniej. Jak pisze Światowa Organizacja Zdrowia w swoim artykule, od 1970 r. odnotowano przypadki małpiej ospy u ludzi w 11 krajach afrykańskich.
“Wraz z eradykacją ospy prawdziwej w 1980 r., a następnie zaprzestaniem szczepień przeciwko tej chorobie, małpa ospa stała się najważniejszym ortoposwirusem dla zdrowia publicznego” - zaznacza WHO.
Czym jest wirus małpiej ospy?
Jak wyjaśnia Światowa Organizacja Zdrowia, wirus małpiej ospy jest otoczkowym, dwuniciowym wirusem DNA, który należy do rodzaju Orthopoxvirus z rodziny Poxviridae. Istnieją dwa odrębne klady genetyczne wirusa ospy małpiej – klad środkowoafrykański (dorzecze Konga) i klad zachodnioafrykański.
Klad dorzecza Konga w przeszłości powodował cięższą postać choroby i uważano, że jest bardziej zakaźny. Podział geograficzny między tymi dwoma kladami jak dotąd przebiegał w Kamerunie - jedynym kraju, w którym znaleziono oba klady wirusa” - pisze Światowa Organizacja Zdrowia.
Ospa małpia a ospa wietrzna i ospa prawdziwa
Z kolei dr n. med. Paweł Grzesiowski w swoim wpisie w mediach społecznościowych wyjaśnia, że wirus ospy małpiej nie jest spokrewniony z wirusem ospy wietrznej.
Ospa małpia jest przenoszona na ludzi poprzez bliski kontakt z zarażoną osobą lub zwierzęciem lub z materiałem skażonym wirusem.
Jak wyjaśnia WHO, przeniesienie wirusa ze zwierzęcia na człowieka może nastąpić w wyniku bezpośredniego kontaktu z krwią, płynami ustrojowymi lub zmianami skórnymi lub śluzówkowymi zakażonych zwierząt.
Organizacja podaje, że “okres inkubacji (odstęp od zakażenia do wystąpienia objawów) małpiej ospy wynosi zwykle od 6 do 13 dni, ale może wynosić od 5 do 21 dni”.
Jakie są objawy małpiej ospy?
Małpia ospa zazwyczaj objawia się klinicznie:
gorączką,
wysypką,
powiększeniem węzłów chłonnych
Objawy mogą utrzymywać się od 2 do 4 tygodni.
“Obraz kliniczny małpiej ospy przypomina ospę prawdziwą, pokrewną infekcję ortopoksywirusową, która została uznana za zwalczoną na całym świecie w 1980 roku. Ospa małpia jest mniej zaraźliwa niż ospa prawdziwa i powoduje mniej ciężką postać choroby” - czytamy na stronie WHO.
Objawy małpiej ospy - dwie fazy choroby
Światowa Organizacja Zdrowia podaje, że przebieg choroby można podzielić na dwa okresy:
1. faza małpiej ospy
To okres inwazji, trwający od 0 do 5 dni. Charakteryzuje się:
gorączką,
intensywnym bólem głowy,
powiększeniem węzłów chłonnych
bólem pleców,
bólami mięśni,
intensywną astenią (stan słabości fizycznej i psychicznej organizmu).
Jak zaznacza WHO, “powiększenie węzłów chłonnych (limfadenopatia) jest charakterystyczną cechą małpiej ospy w porównaniu z innymi chorobami, które początkowo mogą przebiegać podobnie (ospa wietrzna, odra, ospa prawdziwa)”.
“Limfadenopatia podczas prodromalnego stadium choroby może być kliniczną cechą odróżniającą ospę małpią od ospy wietrznej lub ospy prawdziwej” - dodaje.
2. faza małpiej ospy
W ciągu 1-3 dni od wystąpienia się gorączki pojawia się wysypka skórna, która w większości przypadków (95 proc.) obejmuje twarzy oraz (75 proc. przypadków) kończyny. Zaatakowane są również błony śluzowe jamy ustnej (70 proc. przypadków), narządy płciowe (30 proc.) i spojówki (20 proc.) oraz rogówka.
“Liczba zmian waha się od kilku do kilku tysięcy. W ciężkich przypadkach zmiany mogą się zlewać, aż do złuszczania się dużych fragmentów skóry” - pisze WHO.
Czy małpia ospa jest śmiertelna?
Jak dowiadujemy się ze strony Światowej Organizacji Zdrowia, “wskaźnik śmiertelności przypadków małpiej ospy historycznie wahał się od 0 do 11 proc. w populacji ogólnej i był wyższy wśród małych dzieci. W ostatnim czasie wskaźnik śmiertelności wynosił około 3-6 proc.”.
Małpia ospa - diagnostyka
WHO podaje, że test PCR jest preferowanym testem laboratoryjnym potwierdzającym lub wykluczających chorobę. Próbki pobiera się ze zmian skórnych.
Małpia ospa - leczenie
Małpią ospę leczy się objawowo. Wtórne infekcje bakteryjne należy leczyć zgodnie ze wskazaniami.
“Środek przeciwwirusowy znany jako tekowirymat, który został opracowany na ospę prawdziwą, uzyskał licencję European Medical Association na ospę małpią w 2022 r. na podstawie danych z badań na zwierzętach i z udziałem ludzi. Jednak nie jest jeszcze powszechnie dostępny” - czytamy na stronie WHO.
Szczepionka przeciwko ospie małpiej - czy jest dostępna?
Jak informuje WHO, szczepionki stosowane podczas programu eradykacji ospy prawdziwej zapewniały również ochronę przed małpią ospą. Opracowano także nowsze szczepionki, z których jedna została zatwierdzona do zapobiegania ospie małpiej.
“W kilku badaniach obserwacyjnych wykazano, że szczepienie przeciwko ospie prawdziwej jest skuteczne w zapobieganiu ospie małpiej w około 85 proc. Dlatego wcześniejsze szczepienie przeciwko ospie prawdziwej może spowodować, że przebieg małpiej ospy będzie łagodniejszy” - zaznacza Organizacja. Piszą też o tym w swoich mediach społecznościowych dr Paweł Grzesiowski oraz prof. dr hab. n. med. Krzysztof Pyrć.
Od maja 2022 r. odnotowuje się coraz częstsze przypadki małpiej ospy w różnych krajach Europy. 19 i 20 maja informowano o pierwszych przypadkach tej choroby w kilku krajach europejskich
Hiszpania - w Madrycie ogłoszono alert sanitarny z powodu wykrycia w tym regionie przypadków zakażenia wirusem małpiej grypy – poinformowała Europa Press. Na dzień 20.05.2022 (godz. 12.00) łączna liczba zachorowań w tym kraju wynosi już 22.
Szwecja - u osoby mieszkającej w regionie Sztokholm potwierdzono pierwszy w Szwecji przypadek zakażenia wirusem małpiej ospy - poinformowały szwedzkie władze zdrowotne. Nie wiadomo, gdzie doszło do transmisji wirusa, trwa w tej sprawie dochodzenie.
Francja - pierwsze podejrzanie zakażenia wirusem małpiej ospy stwierdzono w regionie Paryż/Ile-de-France - poinformowało francuskie ministerstwo zdrowia.
Belgia - o pierwszym przypadku zakażenia wirusem małpiej ospy poinformowała stacja VRT, powołując się na źródła medyczne. Zakażona osoba zgłosiła się do instytutu chorób tropikalnych w Antwerpii.
Austria - pierwszy w tym kraju przypadek małpiej ospy dotyczy mieszkańca stanu Wiktoria, który niedawno wrócił do kraju z Wielkiej Brytanii - poinformowały lokalne władze. W stanie Nowa Południowa Walia badany jest możliwy przypadek zakażenia tym wirusem.
Niemcy - pierwszy przypadek pochodzącej z Afryki małpiej ospy został potwierdzony w Niemczech. Jak poinformował w piątek 20 maja w Monachium Instytut Mikrobiologii Bundeswehry, w czwartek u jednego z pacjentów ponad wszelką wątpliwość wykryto wirusa. U pacjenta wystąpiły charakterystyczne zmiany skórne - informuje agencja dpa.
Obecnie trwają badania mające na celu dalsze zrozumienie epidemiologii, źródeł infekcji i wzorców przenoszenia małpiej ospy” - podsumowuje WHO.
Źródła:
Monkeypox, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/monkeypox
PAP
