Schizofrenia u kobiet najczęściej występuje w okresie rozrodczym między 25 a 35 rokiem życia. U kobiet cierpiących na tę chorobę płodność może być zaburzona, co wiąże się z samą chorobą oraz częściowo jako efekt uboczny stosowania leków przeciwpsychotycznych typowych dla choroby. Obecnie, dzięki lepszej opiece oraz częściej stosowanych lekach drugiej generacji, 50 - 60% chorych na schizofrenię kobiet jest w ciąży. Połowa z tych ciąż jest nieplanowana i niechciana, gdyż część kobiet nie ma wystarczającej wiedzy na temat planowania rodziny oraz jest w grupie zwiększonego ryzyka pod względem wykorzystania seksualnego. Te kobiety rzadziej wychodzą za mąż oraz mają mniejsze wsparcie społeczne. Sprawia to, że dużo częściej uznawane są za niekompetentne, by być matkami, a także częściej dokonują aborcji.
Dla kobie, które zdecydują, że chciałaby zostać matkami opieka obejmuje wsparcie socjalne oraz psychofarmakologię. Biorąc pod uwagę efekty stosowania leków psychotropowych zastosowania farmakoterapii i nie jest łatwe. Z powodów etycznych żadne badania na temat terapii schizofrenii w ciąży nie są w stanie określić złotego standardu leczenia. Nie da się też określić czy kobiety otrzymujące recepty na dany lek w rzeczywistości go zażywały.
Schizofrenia niesie za sobą duże ryzyko okołoporodowe, niską punktację w skali Apgar, przedwczesny poród, niską masą urodzeniową, zbyt małe dziecko w stosunku do wieku ciążowego, urodzenie martwego dziecka, a nawet śmierć ciężarnej. Niejednoznaczne jest jednak czy problemy te spowodowane są samą chorobą czy są powikłaniami, które mogą wystąpić podczas każdej ciąży.Jest ryzyko, że chorująca ciężarna może opuszczać wizyty u lekarza, źle się odżywiać, więcej palić, nie stronić od alkoholu czy narkotyków. Ważne jest zatem by nie przerywać terapii farmakologicznej podczas ciąży u kobiety ze schizofrenią, gdyż stanowi to duże ryzyko dla matki i płodu.
I. Typowe leki przeciwpsychotyczne (I generacji)
Teratogeneza
W literaturze istnieje wzmianka iż u 2 i 2,4% noworodków wystawionych na działanie typowych leków przeciwpsychotycznych występują zaburzenia rozwojowe. Nie określono jednak jakie to zaburzenia, a podawany odsetek jest stosunkowo niewielki. Znacznie większa ilość badań wykazuje, że nie stwierdza się zwiększonego ryzyka teratogenezy podczas ciąży u kobiet stosujących pipotiazynę, tiorydazynę, flufenazynę, perfenazynę, chlorpromazynę, promazynę, trójfluoroperazynę, haloperidol, flupentiksol, dibenzodiazepiny i difenylobutylopiperydyny.
Poród
Ciężko jest jednoznacznie określić czy negatywne efekty są wynikiem zażywania leków przeciwpsychotycznych, czy samej choroby. Pewien autor podaje, iż odnotowano przypadki porodu przedwczesnego oraz niskiej masy urodzeniowej noworodka po ekspozycji podczas życia płodowego na haloperidol i penfluridol. Inny zaś autor twierdzi, że ryzyko urodzenia dziecka z niską masą urodzeniową oraz zbyt małego dziecka do wieku ciążowego nie różni się u kobiet ze schizofrenią niezależnie czy zażywają leki czy nie.
Wpływ na noworodka
Niektóre z typowych leków przeciwpsychotycznych jak chlorpromazyna, flupentiksol oraz flufenazyna są związane z ryzykiem wystąpienia zespołu abstynencyjnego, a także objawów pozapiramidowych, które mogą trwać kilka tygodni lub nawet miesięcy. Użycie prometazyny w późnej ciąży może indukować zespół zaburzeń oddechowych u noworodka oraz zaburzenia czynności płytek krwi (agregacji) u matki i noworodka. Pewien autor opisuje występowanie rzadkiego syndromu u nowonarodzonych dzieci składający się z zespołu zaburzeń oddechowych, trudności w jedzeniu, zespołu wiotkiego dziecka, hipertoniczności, osłabionych odruchów prymitywnych, zaburzeń pozapiramidowych, wstrząsu, zaburzeń ruchowych, drażliwości i pobudzenia, które mija w ciągu kilku dni. Teratogeneza niestety nie ma zbyt wielu informacji na temat ciężarnych przyjmujących klozapina Olanzapina płaty apina risperidon a tym samym nie jest możliwe jednoznaczne stwierdzenie czy Leki te mają teratogenny wpływ wyniki badań przeprowadzone na ponad 100 Pacjentka nie wykazują żadnych malformacji czy innych zaburzeń układu leki drugiej generacji Mogą jednak pośrednio prowadzić do
II Atypowe leki przeciwpsychotyczne
Poronienie
Odnotowano przypadki utraty ciąży z powodu wad cewy nerwowej u kobiet, które przyjmowały arypiprazol. Zaobserwowano również przypadki poronienia u ciężarnych zażywających olanzapinę i ziprasidon.
Teratogeneza
Niestety nie ma zbyt wielu informacji na temat ciężarnych przyjmujących w klozapinę, olanzapinę, kwetiapinę, risperidon, a tym samym nie jest możliwe jednoznaczne stwierdzenie czy leki te mają teratogenny wpływ na dziecko. Wyniki badań przeprowadzone na ponad 100 pacjentkach nie wykazują żadnych malformacji czy innych zaburzeń u płodu. Leki II generacji mogą jednak pośrednio prowadzić do przybierania na wadze, co z kolei może podnosić ryzyko wystąpienia wad cewy nerwowej, nadciśnienia, stanu przedrzucawkowego i cukrzycy ciężarnych. W każdej ciąży od drugiego trymestru może wystąpić zaburzenie tolerancji glukozy. Odnotowano przypadki wystąpienia cukrzycy ciężarnych u kobiet zażywających klozapinę, olanzapinę oraz inne atypowe leki przeciwpsychotyczne
Poród
Badania wykazują, iż zażywanie leków przeciwpsychotycznych drugiej generacji nie ma wpływu na poród. Schizofrenia sama w sobie podnosi ryzyko przedwczesnego odklejenia się łożyska, porodu przedwczesnego, niskiej masy urodzeniowej, urodzenia martwego dziecka, czy zgonu noworodka.
Wpływ na noworodka
Jeden z autorów w swoich badaniach określa, jako że płód wystawiony na działanie atypowych środków przeciwpsychotycznych ma znacząco częściej zbyt dużą masę do wieku ciążowego oraz dużo wyższą masę urodzeniową niż dzieci matek zażywających leki pierwszej generacji. Inny zaś autor ponadto opisuje wzrost ryzyka hipoglikemii i makrosomii prowadzącej do dystocji barkowej oraz urazów okołoporodowych. Powikłania te mogą wystąpić również z powodu cukrzycy ciężarnych i wzrostu wagi indukowanej atypowymi lekami przeciwpsychotycznymi. Dostępne są także kontrastowe badania, które wykazują niewielki odsetek występowania niskiej masy urodzeniowej po ekspozycji na leki przeciwpsychotyczne drugiej generacji.
III Inne leki
Leki antycholinergiczne - mogą być teratogenne, radzi się unikać ich w ciąży
Antydepresanty - mogą powodować niewielki wzrost ryzyka poronienia
Lorazepam, klonazepam, alprazolam, triazolam, flurazepam - nie powodują malformacji.
Lorazepam, klonazepam, alprazolam - mogą powodować zespół abstynencyjny.
Lorazepam- używany w późniejszym okresie ciąży może prowadzić do zaburzeń oddechowych, niskiej punktacji w skali Apgar, problemów w regulacji temperatury oraz ubogie żywienie.
Coraz więcej kobiet chorujących na schizofrenię zachodzi w ciążę. Zaprzestanie leczenia w tym okresie może prowadzić do pogorszenie zdrowia psychicznego matki, co z kolei może skutkować słabą samoopieką, przedwczesnym odklejeniem się łożyska, przedwczesnym porodem, niską masą urodzeniową, porodem martwego dziecka i zgonem noworodka. Należy zwrócić uwagę na antykoncepcję, aby zapobiec nieplanowanej ciąży. U kobiet, które jednak decydują się na ciążę niezwykle ważna jest edukacji okołoporodowa oraz dotyczące ryzyka zażywania poszczególnych leków, a także wsparcie psychologiczne.
Bibliografia:
- Howard LM. Fertility and pregnancy in women with psychotic disorders. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol 2005;119:3-10.
- Robinson GE. Psychopharmacology in pregnancy and postpartum. Focus 2012;10(1);3-14.
3.Einarson A. Antipsychotic medication (safety/risk) during pregnancy and breastfeeding. Curr Women’s Health Rev
2010:6:34-38 - Einarson A, Boskovic R. Use and safety of antipsychotic drugs during pregnancy. J Psychiatr Pract 2009;15:183-192.
4Newham JJ, Thomas SH, MacRitchie K,McElhatton PR, McAllister-Williams RH. Birth weight of infants after maternal exposure to typical and atypical antipsychotics: prospective comparison study. Br J Psychiatry
2008;192:333-337.
