Ciąża to nie choroba, jednak w czasie kiedy w łonie matki rośnie mały człowiek, w jej organizmie dochodzi do wielu zmian, które mają zabezpieczyć ją i maleństwo w czasie 9 miesięcznej podróży na świat. Dlatego też kobieta w każdy trymestrze ciąży może odczuwać pewne dolegliwości. Każda mama wie, że farmakoterapia ciąży jest bardzo ograniczona, dlatego warto znać naturalne metody łagodzenia dolegliwości w tym czasie.
Bóle podbrzusza występujący pomiędzy drugim a czwartym miesiącem ciąży. Ból ten odczuwalny jest jako skurcz po wstaniu, po dłuższym siedzeniu lub ukłucie. Powodem tego jest rozciąganie się więzadeł podtrzymujących macicę oraz nadmierny wysiłek. W tej sytuacji zalecany jest odpoczynek. Czasem lekarz może zalecić naturalną witaminę E oraz kapsułki z olejem z wiesiołka, przy mocniejszych dolegliwościach zaleca się nospę rozkurczowo.
Poranne mdłości - najczęstszy problem pierwszego trymestru. Pojawiają się między 4-6 tygodniem,a ustępują koło 20 tygodnia. W wielu przypadkach występują mdłości “poranne”. Jednak niektóre kobiety mają nudności całą dobę, są one wynikiem gwałtownego wzrostu poziomu gonadotropiny kosmówkowej w pierwszych miesiącach ciąży, niedoborów żywieniowych (głownie witaminy z grupy B), obniżenia poziomu cukru we krwi i huśtawki emocjonalnej. Zaleca się aby zjeść coś za nim wstanie się z łóżka np. pełnoziarniste krakersy, wafle ryżowe oraz napić się naparu z utartego korzenia imbiru, który można przygotować wieczorem, dzień wcześniej. Dieta powinna być bogata w witaminę B6 (występuje ona w jogurcie, drożdżach, żółtkach jaj, kapuście). W razie potrzeby lekarz może zapisać dodatkową suplementację witaminy B6. w czasie gwałtownych ataków mdłości można położyć ciepły okład na brzuch.
Anemia - objawia się zmęczeniem, bladością, dusznością, we krwi widoczne jest obniżenie poziomu hemoglobiny poniżej 10 mg%, spowodowane zwiększeniem objętości krwi krążącej. Ważna jest wtedy suplementacja żelaza. Syntetyczne może powodować zaparcia, gdyż jest gorzej wchłaniane przez jelita. Jednak niekiedy jest konieczne. Istotne jest aby początkowo uzupełnić dietę w produkty bogate w żelazo takie jak: ciemnozielone warzywa, buraki, botwina, czerwona kapusta, suszone owoce (rodzynki, figi, śliwki, orzechy oraz migdały), pestki z dyni.
Do ziół bogatych w żelazo, które mogą być stosowane w ciąży zaliczamy pokrzywę, która wspiera również pracę wątroby, zapobiega obrzękom ciążowym; owoc dzikiej róży, pietruszkę i korzeń szczawiu kędzierzawego.
Zmęczenie - występuje najczęściej w pierwszym trymestrze ciąży. Wynika to głównie ze wzrostu poziomu progesteronu, czyli hormonu o właściwościach uspokajających. Zjawisko to ustępuje w drugim trymestrze, aby powrócić w III trymestrze pod wpływem ciężaru dziecka i macicy. Ważne by kobieta dbała o siebie, odpoczywała gdy tylko jest to możliwe. Zaleca się sen minimum 8 godzin w nocy, a w ciągu dnia gdy tylko jest to możliwe krótkie drzemki.
Zaparcia - występują one najczęściej na początku ciąży, spowodowane są wyższym poziomem progesteronu, który rozluźnia jelita, wskutek czego perystaltyka jelit jest wolniejsza. Problem pogłębia dieta uboga w błonnik, a bogata w produkty wysoko przetworzone oraz siedzący tryb życia.
Pomocne mogą okazać się otręby, niewielka ich ilość w połączeniu z wodą pęcznieje tworząc miękką masę, która łatwo przechodzi przez jelita.
Woda- ważne aby pić jej 6-8 kubków dziennie. Ciepła woda jest lepsza dla perystaltyki. Kawy i herbaty nie wliczamy do wypitych płynów gdyż są one moczopędne i powodują duży ubytek płynów.
Świeża zielenina np. sałata w sezonie letnim, warzywa gotowane, duszone; na parze w sezonie zimowym.
Siemię lniane, przyspiesza perystaltykę jelit. Dodatkowo ważna jest aktywność fizyczna.
Biegunka - krótkotrwała, nagła jest sposobem na pozbycie się toksyn z organizmu. Natomiast dłużej utrzymująca się może być spowodowana infekcją, zatruciem pokarmowym, antybiotykoterapia.
Istotne znaczenie przy biegunce ma uzupełnianie płynów. W diecie zaleca się marchewkę gotowaną, mus jabłkowy, który posiada naturalne pektyny, otręby. Przy antybiotyku zaleca się stosowanie probiotyków, które pomagają odbudować florę bakteryjną w jelitach. Przy dłuższym trwaniu biegunki należy zgłosić się do lekarza.
Bóle krzyża- w trzecim trymestrze brzuch staje się ciężki przez co zmienia się środek ciężkości, prowadzi to do nadmiernego wygięcia się odcinka piersiowego i lędźwiowego kręgosłupa ku przodowi. Aby zmniejszyć dolegliwości zaleca się odpoczynek. Ważne by ciężarna w pozycji siedzącej wypychała miednicę do przodu przez co macica przesuwa się bliżej kręgosłupa. Kobieta powinna spać na twardym materacu, przy silnych dolegliwościach można włożyć zwinięty koc pod kolana, a dużą poduszkę pod plecy.
Skurcze- przyczyną ich może być niedobór magnezu oraz wapnia a także zaburzenia krążenia. By zlikwidować skurcz, należy pociągnąć palce stopy i jej grzbiet ku górze. Ważna jest również suplementacja wapnia i magnezu oraz potasu.
Należy pamiętać o diecie i spożywać produkty bogate w wyżej wymienione makro i mikroelementy: pestki dyni, kakao, kasza gryczana, otręby pszenne, migdały, płatki owsiane, banany, groch, orzechy laskowe, pomidory, ziemniaki, marchew, nabiał np. jogurty, kefir, warzywa kapustne.
Zgaga - powodem jej występowania są hormony ciążowe, które rozluźniają mięśnie wpustu żołądka. W wyniku czego kwasy żołądkowe oraz pokarm mogą łatwiej się cofać, podrażniając błonę śluzową przełyku i tym samym powodując uczucie bólu oraz ostre pieczenie w okolicy mostka. Nieprawidłowa dieta, nadmiar jedzenia, zbyt szybkie jego spożywanie, jedzenie tuż przed zaśnięciem oraz napięcie nerwowe również może powodować zgagę.
Aby jej zapobiec najlepiej jeść mało a często, unikać pokarmów kwasotwórczych takich jak cukier, sery żółte i pleśniowe, owoce cytrusowe (z wyjątkiem cytryn i grejfrutów) oraz produktów z przetworzonej pszenicy. Dobrze jest unikać picia w trakcie posiłku.
Ulgę przynoszą surowe migdały, kefir, maślanka, ciepłe mleko, można wypić również napar z mięty. Przy dużych dolegliwościach lekarz może przepisać leki np. pół tabletki Rennie
Zaburzenia snu - organizm kobiety ciężarnej domaga się dłuższego snu, lecz potrzebę tą czasami trudno zaspokoić. Szczególnie pod koniec ciąży wielkość brzucha w połączeniu z ruchami dziecka staje się czynnikiem, który powoduje częstsze pobudki nocne, zaburza i spłyca sen, a tym samym zmniejsza możliwości regeneracyjne organizmu kobiety.
Jak sobie z tym radzić:
- Aktywność fizyczna: podczas ćwiczeń męczymy ciało, uwalniają się endorfiny, które powodują dobre samopoczucie i odprężenie.
- Wieczorny posiłek powinien być lekkostrawny.
- Odpowiednia ilość snu, w tym również krótkie drzemki w ciągu dnia pozwalają na regenerację organizmu.
- Zdrowe nawyki relaksacji przed snem: głęboki oddech, ulubiona muzyka i nie myślenie o niczym konkretnym
- Odpowiednia suplementacja magnezu.
Obrzęki - lekkie obrzęki mogą wystąpić pod koniec drugiego i w trzecim trymestrze ciąży. Przyczyną ich jest zwiększenie ilości płynów ustrojowych, szczególnie podczas upałów i przemęczenia. Zalecany jest wtedy odpoczynek.
Obrzęki w połączeniu z wysokim ciśnieniem, krwi oraz obecnością białka w moczu mogą być objawem stanu przedrzucawkowego. W tej sytuacji w zależności od tygodnia ciąży i dobrostanu dziecka zaleca się hospitalizację lub rozwiązanie ciąży. Nadmierne obrzęki mogą być objawem przeciążenia nerek.
Przy lekkich obrzękach zaleca się pokrzywę oraz mniszek lekarski, które poprawiają funkcjonowanie nerek i działają moczopędnie.
Infekcje układu moczowego - z powodu zwiększonej objętości krwi krążącej oraz ucisku rozwijającego się płodu nerki są bardziej obciążone. Typowymi objawami infekcji pęcherza moczowego są częste parcie na mocz połączone z uczuciem pieczenia przy oddawaniu moczu.
Zaleca się wtedy:
- Ubieranie się ciepło, bielizna powinna być bawełniana,
- Picie dużej ilości wody -1,5 l dziennie,
- Sok z żurawiny (najlepiej nie słodzony) ok 1-2 szklanki dziennie,
- Wspomaganie się zażywaniem 2 razy dziennie Uroseptu po 1 tabletce,
- Przy łagodnej infekcji przyjmowanie witaminy C w dawce do 1000mg, 2 razy dziennie. -Zioła; liście z mącznicy lekarskiej działają antybakteryjnie i moczopędnie.
Zaburzenia układu krążenia - spowodowane są przyrostem masy ciała oraz zwiększeniem objętości krwi zwłaszcza w żyłach prowadzących z nóg do serca. Wysoki poziom progesteronu powoduje rozluźnienie mięśni gładkich wskutek czego dochodzi do zwolnienia przepływu krwi, a nawet jej zaleganie w naczyniach, które objawia się w postaci żylaków (dotyczy kończyn dolnych) oraz hemoroidów (występują w okolicy odbytu).
Aby uniknąć tego typu dolegliwości zaleca się częstą zmianę pozycji, unikanie kucania lub stania przez długi czas, w pozycji siedzącej nie trzymania nogi na nogę. Jak tylko jest to możliwe utrzymywanie nóg uniesionych w górze min 15 cm. Bardzo ważna jest dieta bogata w witaminę C oraz bioflawonidy, które wzmacniają żyły. Są to produkty takie jak gryka, pokrzywa, dzika róża, pomarańcze, cytryny, grejpfruty, pełne ziarno.
Zaleca się również spożywanie większej ilości czosnku, cebuli, szczypiorku czy poru, które wpływają na elastyczność żył. Po 4 miesiącu ciąży można stosować lecytynę i witaminę E ( główne źródło to pestki słonecznika, kiełki pszenicy, migdały). Częścią profilaktyki są regularne ćwiczenia oraz noszenie pończoch przeciw żylakowych
Przy hemoroidach ważne są ćwiczenia mięśni wokół zwieracza odbytu. Można stosować zimne okłady z lodu, kompres z surowych ziemniaków. Pomagają również okłady z dziurawca. Przy dużych dolegliwościach lekarz może przepisać czopki.
Przeziębienie
Zaleca się:
- Dieta bogata w witaminę C: naturalny sok z malin, czarnej porzeczki i dzikiej róży, czerwona papryka, natka pietruszki, szpinak, cytryna i pomarańcza, kiwi,
- Herbata z Lipy, która ma działanie przeciwzapalne, polecana przy przeziębieniu, zapaleniu gardła, krtani i oskrzeli. Nie powinno się wypijać więcej niż 1-2 herbaty dziennie z powodu działania napotnego i moczopędnego. Ważne jest również spożywanie odpowiedniej ilości płynów. Lipa działa uspokajająco.
- Tabletki Isla do ssania na ból gardła, płukanie gardła naparem z szałwii lekarskiej,
- Syrop z cebuli, czosnek, wzmacniają odporność działają przeciwzapalnie,
- Herbata z miodem,
- Przy zatkanym nosie inhalacje z soli fizjologicznej.
Sucha i swędząca skóra - ze względu na wahania poziomu hormonów podczas ciąży naskórek staje się podatny na odwodnienie i wysuszenie. Ponadto zmianom ulega krążenie krwi, a skóra jest narażona na silne rozciąganie. Zjawiska te mogą prowadzić do uczucia podrażnienia i swędu, zwłaszcza na brzuchu. Aby złagodzić te drobne niedogodności należy używać łagodnych kosmetyków do kąpieli oraz nawilżać skórę balsamami o właściwościach odżywczych.
Jeśli uczucie swędzenia obejmie inne obszary lub całe ciało, porozmawiaj o tym z lekarzem. Takie objawy mogą bowiem świadczyć o problemach z wątrobą. Lekarz zleci odpowiednie badania by potwierdzić lub wykluczyć cholestazę ciężarnych.
Zioła bezpieczne w ciąży:
W ciąży powinno stosować się zioła gdyż mają właściwości odżywcze oraz wzmacniające.
Polecane zioła można pić profilaktycznie 1-2 razy dziennie, w proporcji 1-2 łyżeczki suszonych ziół na szklankę naparu.
Wspierają kobiety ciężarne przy porannych mdłościach i kłopotach trawiennych.
Pokrzywa zwyczajna- to ziele zalecane jest najczęściej dla kobiet ciężarnych ze względu na wysoką zawartość witamin oraz mikroelementów (wapnia i żelaza). Można pić świeżą lub w postaci naparu, który ma umiarkowane działanie moczopędne. Natomiast po porodzie pokrzywa wzmacnia organizm i wpływa na produkcję mleka.
Melisa lekarska- ma właściwości uspokajające, jest smaczna i bezpieczna. Ciepły napar melisy z miodem usuwa ból głowy, depresję, bezsenność. Melisę można łączyć z rumiankiem i pokrzywą.
Mniszek lekarski- zaleca się stosowanie zarówno korzenia jak i części zielonych. Źródło witaminy A, wapnia i żelaza. Zawiera również substancje gorzkie, które ułatwiają procesy trawienne i stymulują wydzielanie żółci. Mniszek lekarski pozwala usuwać nadmiar płynów z organizmu jednocześnie nie powodując utraty potasu z komórek, gdyż jego liście są bogate w potas.
Imbir lekarski - polecany jest przy porannych nudnościach i problemach trawiennych. Polecamy przy przeziębieniu, działa rozgrzewająco na układ rozrodczy.
Rumianek pospolity- działa uspokajająco, łagodzi problemy trawienne a w połączeniu z imbirem pomaga przy porannych mdłościach.
Przywrotnik pospolity - w ciąży wzmacnia macice. Po porodzie zapobiega krwotokom poporodowym, dzięki właściwościom ściągającym.
Łopian większy- korzeń jest bardzo odżywczy. Wspomaga wątrobę i na delikatne właściwości moczopędne. Dla poprawy smaku można dodawać imbir i cynamon.
Drapacz lekarski- wzmacnia wątrobę, zapobiega krwotokom poporodowym. Jest często stosowany w mieszankach z koprem włoskim.
Wszystkie powyższe zioła dostępne są w aptece.
Bibliografia:
- Agrawal P. „ Odkrywam Macierzyństwo. Ciąża, Poród, Połóg i Opieka Nad Noworodkiem W Harmonii Z Naturą”, wyd.GS Media, Wrocław 2008; str.43-54.
- Red. Łepecka-Klusek C., „Pielęgniarstwo we współczesnym położnictwie i ginekologii”, wyd. Czelej, Lublin 2003.
- Medycyna rodzinna 2/2009, s.39-43.
- Ćwiek D, „ Szkoła Rodzenia”, Wyd, PZWL, Warszawa 2010; str.30-37.
