Krztusiec jest ostrą chorobą zakaźną, występującą wyłącznie u ludzi, a w szczególności u dzieci, która przebiega w postaci ostrego nieżytu górnych dróg oddechowych i charakterystycznego kaszlu występującego w kolejnych typowych okresach.
Krztusiec jest wynikiem zakażenia Gram-ujemną pałeczką Bordatella pertussis.
Zakażenie Bordatella pertussis nie powoduje bakteriemii, natomiast występuje miejscowa martwica nabłonka dróg oddechowych i wydzielanie gęstego śluzu. Obecny jest również odczyn ze strony okołooskrzelowych węzłów chłonnych, ogniskowe zapalenie płuc, niedodma lub rozedma segmentów płuc z następstwami w postaci rozstrzeni oskrzelowych. Podczas napadów kaszlu niedotlenienie i nadciśnienie żylne powodują uszkodzenia naczyń krwionośnych mózgu.
Czynniki te oraz toksyny krztuścowe uszkadzają tkankę mózgową, co prowadzi do zapalenia mózgu lub encefalopatii. Zakażenie przenosi się drogą kropelkową. Okres wylęgania trwa 6-10 dni, średnio 7 dni.
Okresy zakażenia:
I okres: trwa 7-14 dni, pojawia się nieżyt nosa, gardła i oskrzeli, słaby kaszel i stan podgorączkowy. W tym okresie chory jest bardzo zakaźny dla otoczenia.
II okres: trwa 2-4 tygodni, dominuje kaszel napadowy również w nocy, stopniowo narastający. Kaszel ten jest charakterystyczny, ponieważ po serii kilkunastu krótkich wydechowych kaszlnięć następuje silny wdech ze świstem tzw. pianiem i następuje zanoszenie się, po czym dziecko wymiotuje, pojawia się również sinica, uczucie duszenia się, strachu, wytrzeszcz oczu, rozdęcie żył szyjnych, wybroczyny na spojówkach i na twarzy, podcinanie więzadełka języka przez siekacze. W okresie między napadami kaszlu u dziecka nie występuje gorączka, jest znużone, niewyspane, ma obrzękniętą twarz z wybroczynami.
III okres: trwa 1-2 tygodni, jest to okres zdrowienia, napady kaszlu zdarzają się rzadziej i są lżejsze. Do powikłań krztuśca zalicza się zapalenie płuc, nadważenia wirusowe i bakteryjne, niewydolność oddechowo-krążeniowa, zapalenie ucha środkowego, u młodszych dzieci stwierdza się objawy ze strony układu nerwowego-drgawki, zaburzenia świadomości i wykładniki ogniskowego uszkodzenia OUN.
W badaniach dodatkowych stwierdza się leukocytozę z limfocytozą, a o rozpoznaniu decyduje wyhodowanie bakterii na specjalnych podłożu lub wykrycie obecności przeciwciał przeciwko pałeczkom krztuśca w surowicy krwi w klasie IgM i IgA.
Podczas leczenia krztuśca stosuje się antybiotyki np. erytromycyna w dawce 40-50 mg/kg/d przez 14 dni, a także antybiotyki beta-laktamowe, leki rozszerzające oskrzela i mukolityczne, skuteczność zależy od wczesnego zastosowania, podczas okresu napadowo-kaszlowym podaje się leki przeciwkaszlowe np. pentoksywerynę lub okseladynę, przeciwwskazana jest kodeina. Stosuje się również leki rozcieńczające śluz np. etyl- i metylcysteinę lub bromheksynę (Flegamina, Bisolvon), leki przeciwwymiotne i uspokajające z grupy fenotiazyny. Konieczne jest wzorowe pielęgnowanie i czyste powietrze oraz ćwiczenia rehabilitacyjne. Niemowlęta powinny być hospitalizowane ze względu na możliwość bezdechu i powikłania.
Prewencja polega na prowadzeniu systematycznych szczepień ochronnych zgodnie z aktualnym programem.
Literatura:
- „Klinika Pediatryczna” Choroby zakaźne wieku rozwojowego Vol 7 No 4
- „Pediatria” tom 2 pod red. B. Kórnickiego, B. Dębiec i J. Baszczyńskiego, wydawnictwo PZWL Warszawa 1995
- „Zarys Pediatrii” podręcznik dla studentów medycznych
pod red. B. Pawlaczyka, wydawnictwo lekarskie PZWL Warszawa 2005
