Kikut pępowinowy - wielki problem!

Dla położnych - Wasze artykuły - ZAKOŃCZONY
1

Powiększenie się owodni powoduje zetknięcie się jej ścian z przewodem jelitowo-żółtkowym, a następnie przesunięcie tego przewodu do szypuły brzusznej, otoczenie obydwu tych tworów przez błonę owodni i utworzenie z nich pojedynczego sznura, nazywamy pępowiną. Sznur ten łączy pępek zarodka z kosmówką. Jest on początkowo krótki, następnie wydłuża się i grubieje, a pod koniec ciąży około 50 cm długości, ale może mieć rozmiary od 30 do nawet 120 cm i 1- 1,5 cm grubości. Wewnątrz niego w tkance łącznej biegną dwie tętnice i jedna.
Tkanka łączna galaretowata bierze udział w wymianie miedzy krwią płodową, płynącą w naczyniach pępowiny, a płynem owodniowym. Tkanka ta jest dość sztywna, dzięki temu jej głównym zadaniem jest jednak ochrona naczyń krwionośnych przed zapętleniem.
Poprzez żyłę pępowinową przepływa krew utlenowana od matki do dziecka wraz ze wszystkimi składnikami odżywczymi koniecznymi dla rozwoju dziecka. Tętnice pępowinowe są z kolei dwie. Zbędne produkty przemiany materii dziecka poprzez te naczynia, a następnie poprzez łożysko dostają się do układu krążenia mamy.
Zauważmy, że normalnie w krążeniu człowieka krew ultenowana płynie tętnicami, a krew z produktami przemiany materii wraca do serca żyłami. Po drugie jednej tętnicy towarzyszą dwie żyły, a nie odwrotnie jak się to występuje w krążeniu płodowym.
Dawniej po urodzeniu dziecka nie przecinano pępowiny, aż do chwili urodzenia łożyska. Zwyczaj przecinania i zawiązywania jej datuje się od XVII w. W krajowych podręcznikach do położnictwa, tych sprzed lat jak i współczesnych, zalecane jest odcinanie pępowiny po ustaniu jej tętnienia (Czyżewicz 1932, Bręborowicz 2005).
Po porodzie położna zaciska i przecina pępowinę łączącą dziecko z łożyskiem.
Odpowiednia pielęgnacja kikuta pępowinowego zmniejsza ryzyko zapalenia pępka i jego groźnych powikłań. Brakuje jednak jednoznacznych wytycznych dotyczących tego zagadnienia. W 1998 roku Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization - WHO) wydała zalecenia, w których zwrócono szczególną uwagę na zachowanie higieny podczas pielęgnacji kikuta.
Wytyczne te dotyczą głównie krajów rozwiniętych. Według WHO, aktualnie nie ma podstaw do rutynowego stosowania preparatów antyseptycznych, z wyjątkiem szczególnych sytuacji. Na oddziałach szpitalnych z wieloosobowymi salami noworodkowymi preparatu antyseptycznego należy użyć po przecięciu pępowiny, a następnie stosować go do odkażania kikuta raz dziennie przez pierwsze 3 dni życia. Wybór antyseptyku powinien zależeć od flory bakteryjnej występującej na danym oddziale, ewentualnie należy wybrać środek o jak największej aktywności i spektrum działania. Jeśli noworodek przebywa z matką w systemie rooming-in, stosowanie antyseptyku nie jest konieczne. W warunkach domowych wystarcza mycie kikuta pępowiny wodą z mydłem, pamiętając o jego osuszaniu (tzw. sucha pielęgnacja). Wyjątkiem jest sytuacja, gdy noworodek przebywa w złych warunkach higienicznych, kiedy to należy stosować preparat antyseptyczny o jak największej aktywności i szerokim spektrum działania.
W Polsce jak dotąd do pielęgnacji kikuta pępowinowego zarówno podczas pobytu noworodka w szpitalu, jak i po wypisaniu do domu zalecano stosowanie 70% roztworu alkoholu etylowego aż do czasu jego odpadnięcia. Natomiast według WHO alkohol paradoksalnie nie wysusza kikuta pępowiny, (mimo że działa w ten sposób na skórę), a dodatkowo wydłuża czas jego odpadnięcia. Znane są także przypadki podrażnienia lub poparzenia alkoholem etylowym, izopropylowym lub metylowym skóry noworodków, a zwłaszcza wcześniaków, u których alkohol przenika przez skórę 3-50 razy łatwiej niż u noworodków donoszonych oraz u dorosłych.
Najodpowiedniejsze do odkażania kikuta pępowinowego w warunkach szpitalnych wydają się być: chlorheksydyna w postaci zasypki (niedostępna w Polsce) oraz oktenidyna, której zużycie w ostatnich latach w Europie znacznie się zwiększyło. Oktenidyna (0,1% roztwór wodny) w połączeniu z fenoksyetanolem (2% roztwór wodny) (OKT/FEN) jest zarejestrowana w Polsce jako produkt leczniczy pod nazwą Octenisept, podobnie jak m.in. w Niemczech, Austrii i Szwajcarii. W preparacie wykorzystano synergiczne działanie obu substancji.
Oktenidyna stosowana w małych stężeniach działa szybko i silniej niż chlorheksydyna. Jej spektrum działania przeciwbakteryjnego obejmuje bakterie Gram-dodatnie (S. epidermidis, S. aureus - w tym szczepy metycylinooporne [MRSA], Streptococcus pyogenes i inne paciorkowce β-hemolizujące, Enterococcus faecalis), bakterie Gram-ujemne (Pseudomonas aeruginosa, Enterobacter spp., Klebsiella spp., P. mirabilis, Serratia marcescens, E. coli), grzyby (Candida spp., Aspergillus spp.) i wirusy (m.in. HSV-1). Największą wrażliwość wykazuje S. epidermidis, a najmniejszą - Candida spp. Oktenidyna nie selekcjonuje opornych szczepów MRSA. Oktenidyna jest bezpieczna. Nie wykazuje działania mutagennego, rakotwórczego, embriotoksycznego, teratogennego ani nie wpływa na czynności rozrodcze. Nie wchłania się po zastosowaniu na błony śluzowe, skórę ani dopochwowo.
Kikut pępowinowy zabrudzony kałem lub moczem u zdrowych noworodków urodzonych o czasie należy przemyć czystą wodą z mydłem, a po umyciu dokładnie osuszyć, dotykając delikatnie ręcznikiem. Podczas kąpieli- do czasu zagojenia kikuta należy nalewać nieco mniej wody do wanienki, tak aby specjalnie nie moczyć (drobne zamoczenie nie stanowi problemu). Przed przystąpieniem do pielęgnacji pępowiny należy dokładnie umyć ręce wodą z mydłem. Nie należy niczym przykrywać kikuta pępowiny. Pieluszka powinna być zawinięta poniżej kikuta pępowiny, aby zapewnić swobodny dostęp powietrza. Jest to tzw. Sucha pielęgnacja pępowiny, jej stosowanie skraca czas odpadnięcia kikuta. Podczas pobytu noworodka w szpitalu, a także w przypadku złych warunków higienicznych w domu zaleca się stosowanie antyseptyku. Najbardziej wskazane do odkażania kikuta pępowiny jest oktenidyna (preparat Octenisept na bazie roztworu wodnego) Preparat odkażający należy stosować raz na dobę, zwracając uwagę na dokładne jego naniesienie na całą powierzchnię kikuta, ze szczególnym uwzględnieniem nasady. Należy poinformować rodziców na czym polega sucha pielęgnacja kikuta pępowiny oraz jakie są objawy zapalenia pępka. W przypadku wystąpienia obrzęku, zaczerwienienia o średnicy przekraczającej 5 mm lub innych niepokojących objawów należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem (nieprzyjemny zapach kikuta) oraz niewielka ilość śluzowatej wydzieliny u nasady kikuta, będąca następstwem lizy tkanek jest zjawiskiem prawidłowym.
Piśmiennictwo:

  1. Siebert J.: Octenisept - Anwendung bei Kindern und Sauglingen. Materiały firmy Schulke & Mayr, 2008, 1-5
  2. Bręborowicz G.H. Położnictwo i ginekologia, tom. I , PZWL, Warszawa, 2007
  3. Szczapa J. (red). Neonatologia, PZWL, Warszawa, 2000
  4. Czyżewicz A. Położnictwa, cz.II, Warszawa, 1932
2

Pracuję w środowisku od 20 lat. Przez bardzo długi czas do pielęgnacji kikuta pępowiny polecałam używać spir 70 % i było dobrze ( równocześnie uczyłam jak go stosować aby nie dochodziło do podrażnień skóry). Obecne: ślimaczy się, brzydko pachnie, nie chce wysychać. A jak już odpadnie to w dnie pępka znajduje się obfita ziarnina. Znam wytyczne, ale polecam spirytus ( pediatrzy z mojej Przychodni również).

3

Obecne wytyczne sucha pielęgnacja. Czyli wietrzymy, nie zakrywamy pieluszką. Podczas wieczornej kąpieli przemycie wodą z nieperfumowanym mydełkiem opłukanie wodą i delikatne wysuszenie Nie pocieramy. w przypadku środowiska domowego o niskim standardzie sanitarnym zalecany okctenisept(paradoks skoro warunki mieszkaniowe niskie to i zapewne na buteleczkę oceteniseptu za 23zł nie będzie nikogo stać) raz dziennie wokół pępuszka. Co do suchej pielęgnacji stosowane u kuzynki po moim instruktarzu ( w szpitalu nikt nie raczył w ogóle pokazać jak pielęgnować pępek) mamy 7 dzień i pępka nie ma obecnie pępek ładnie wciągnięty, żadnych problemów. Ocetenisept również zalecany gdy zauważamy, że wokół kikuta jest “mokro” i “brudno”. U innej kuzynki po zaleceniu położnej środowiskowej pomimo bardzo dobrych warunków lokalowych sucha pielęgnacja plus raz dziennie na noc octenisept na patyczku przetarcie wokół pępowiny po wcześniejszym odgięciu skóry( przechylenie pępka i delikatne zsunięcie skóry) pępuszek odpadł dnia 8 :slight_smile: Pozdrawiam

4

Z inf od mojej koleżanki u niej też na wizycie patronażowej zalecono 70% procentowy alkohol. Jednak koleżanka nie zastosowała się do zaleceń swojej położnej ba nawet sie z ni a pokłóciła 9 fakt bardzo nieprofesjonalne podejście położnej gdyż położna wydarła się na nią i wyzwała ją że jest nieodpowiedzialna że moczy pępek wodą z mydlem). koleżanka uprzedzona do spirytusu po tym jak jej krewniaczka wcześniak trafiła d o szpitala po złej pielęgnacji właśnie spirytusem( brak instruktarzu co jak i czym) z podrażnieniem skóry.

5

ja też używałam do syna spirytusu salicylowego, bo nie było octanisepty jak sie pojawił byłam sceptycznie nastawiona do niego! ale są nowe wytyczne i je trzeba podawać! ja lubie octanisept ma szerokie spektrum dziłania, sprawdza się świetnie w trądziku noworodkowym, jak są jakieś wypryski na ciałku dziecka! to zalecam przecierać! lubię jak rodzice mają go w domu!
chodź faktycznie cena jest trosze przerażająca!

6

"Podczas kąpieli - do czasu zagojenia kikuta - należy nalewać nieco mniej wody do wanienki, tak aby specjalnie nie moczyć (drobne zamoczenie nie stanowi problemu)."cytat z artykułu.Proszę mi wyjaśnić jak się to ma do pielęgnacji przy użyciu wody i mydła oraz osuszaniu ręcznikiem.Przecież kąpiel trwa 2- 3 min,( mówimy tu o noworodku). Myśląc logicznie można moczyć w czasie kąpieli i się nie przejmować. Czy ktoś spotkał się z tym,że lekarze i położne w szpitalu zalecają właśnie spirytus, bo ja tak.

7

chodzi o to ze rodzice zazwyczaj myją w oliatum badz emolium a tu trzeba wody i mydła mysle że najlepiej polecać biały jeleń! powiem szczerze że ja polecam po prostu Octanisept! a jak w czasie kapieli się zamoczy to się zamoczy i już!

8

Witam. Pracuję już dość długo i wszelkie nowinki i zmiany nie są mi obce. Jednak uważam, że spirytus był najlepszy. Dwie części spirytusu monopolowego na jedną część przegotowanej wody i problem pępka praktycznie nie istnieje. Wiadomo, że nie można go moczyć zbyt długo w wodzie, ale przecież kąpiel noworodka trwa chwilę i nawet jak się troszkę pępek zaleje to nic się nie stanie. Zawsze pokazuję jak pielęgnować pępuszek z kikutem i potem jak już odpadnie i zazwyczaj nie ma z tym żadnych problemów. Młode mamy raczej boją się , że przy pielęgnacji mogą coś uszkodzić, naderwać. Radzę przy każdym przewijaniu przetrzeć pępek np. octaniseptem, a przy kąpieli spirytus, tylko odpowiednio rozcieńczony i stosowany

9

pracuję w środowisku już jakiś czas i uważam że jeżeli pępek jest prawidłowo osuszany i pielęgnowany to trzymanie go na tzw. suche wystarczy. Mam rocznego synka i jego pępek nie byl niczym smarowany i pięknie odpadł na 8dobę. Pamiętajmy że po to są wytyczne by się do nich stosować jeżeli chcielibyśmy mówić że to co było kiedyś stosowane jest lepsze to położnictwo nigdy by się zmieniło

10

12 lat w zawodzie położnej na oddziale intensywnej terapii noworodka w środowisku niewiele mniej.Ja w zależności od sytuacji zalecam pielęgnację pępka:na sucho jeśli się nic nie dzieje-kikut suchy dno pępka również, octenisept jeśli jest trochę wilgotno, i spirytus jeśli jest bardzo wilgotno i brzydko pachnie.W żadnym przypadku nie było problemu z pielęgnacją pępka.