Endometrioza - definicja, objawy oraz leczenie

[Nieaktywny]

Endometrioza (gruczolistość macicy) – jest to choroba, która polega na obecności czynnej błony śluzowej typowej dla macicy poza jej obrębem.
Oznacza to, że komórki śluzówki są wszczepione w różnych miejscach organizmu (np. w jajnikach czy w jamie brzusznej), ale zachowują się tak samo jak w jamie macicy - czyli złuszczają się w cyklu miesięcznym, powodując krwawienie o różnym stopniu nasilenia.

Etiopatogeneza choroby jest właściwie nieznana. Istnieje jednak kilka teorii, z których najczęściej wymieniane są trzy:

• implantacja (przypuszcza się, że przyczyną jest wszczepienie i zagnieżdżenie się komórek endometrium - do ich rozsiania poza macicą może także dojść np. podczas ginekologicznego zabiegu operacyjnego),
• metaplastyczna (następują nieprawidłowe zmiany czynności i struktury komórek, które są odmienne od macierzystych),
• przerzuty limfogenne (następujące drogą naczyo chłonnych - limfatycznych).

Postacie i rozwój endometriozy tłumaczy także teoria immunologiczna, według której zmiany chorobowe następują w wyniku upośledzenia odporności oraz reakcji organizmu pacjentki na bodźce antygenowe endometrium, głównie trofoblastu.

Choroba rozwija się powoli, przebiega podstępnie, często ze skąpymi objawami chorobowymi, a niekiedy nawet bezobjawowo.
Główne objawy:

• bóle w okolicy podbrzusza,
• obfite i często występujące krwawienia menstruacyjne,
• Bolesne miesiączkowanie,
• twarde, włókniste zrosty,
• smołowate torbiele,
• mdłości,
• zaburzenia w oddawaniu moczu,
• gruczolakomięśniaki macicy,
• bóle podczas oddawania stolca,
• krwawienia z odbytu lub pęcherza moczowego występujące jednocześnie z menstruacją,
• Ból podczas uprawiania stosunków partnerskich.

Podczas zaawansowanych stopni endometriozy tworzą się twarde, włókniste zrosty, które powodują zniekształcenia narządów objętych chorobą. Macica staje się nieruchoma w tyłozgięciu, a zagłębienie odbytniczo-maciczne całkowicie zarasta. W obrębie jajników pojawiają sie smołowate torbiele o różnej wielkości wypełnione gęstą, ciągnącą się treścią w brązowym kolorze. Jest to pozostałość dawnych wylewów krwi, która w okresie menstruacji nie miała gdzie odpłynąd.
Ciąża w większości przypadków powoduje ustąpienie objawów choroby.
Po urodzeniu dziecka często dochodzi do samoistnego wyleczenia oraz do martwicy i rozpadu ognisk gruczolistości. Po menopauzie rozwój i aktywnośd ognisk endometriozy zostają zahamowane, ale pod warunkiem, że w tym czasie nie stosowano leczenia dużymi dawkami estrogenów.

Metody leczenia
Wybór metody leczenia zależy od stopnia zaawansowania choroby, wieku pacjentki i jej chęci urodzenia dziecka.
Ciąża lub zastosowanie odpowiedniej terapii hormonalnej mogą zahamowad rozsiew endometriozy pod warunkiem, że u danej pacjentki sztucznie, za pomocą terapii hormonalnej na co najmniej 6 miesięcy, zostanie wstrzymana menstruacja. Kobiety, u których istnieje podejrzenie niewielkich ognisk gruczolistości, powinny regularnie co 6 miesięcy poddawad się badaniu ginekologicznemu aż do okresu menopauzy albo potwierdzenia lub wykluczenia endometriozy.

Endometriozę leczy się dwiema metodami: zachowawczą -terapia hormonalna lub chirurgiczną.
Jeżeli leczenie zachowawcze jest nieskuteczne, pozostaje zabieg operacyjny. U młodych kobiet (do 35. roku życia) pragnących mied dzieci operacja z reguły jest nieunikniona, gdyż konieczne jest m.in. usunięcie zrostów, aby kobieta mogła zajść w ciążę. Po operacji najczęściej niezbędne jest kontynuowanie leczenia farmakologicznego, aby zapobiec nawrotowi i postępowi endometriozy.
Jeżeli zmiany są rozległe, zabieg jest konieczny. Gdy pacjentkę leczy się wcześniej zachowawczo, operacja może być mniej rozległa, ale z reguły szanse na uratowanie narządu rodnego są niewielkie.

Skutkiem endometriozy jest często niepłodność (schorzenie to występuje u 50 - 70% niepłodnych kobiet).
Choroba ma charakter postępujący.

Stopnie choroby:

Stopieo I - zmiany są mniejsze niż 5 mm. W jajowodach i jajnikach występują nieunaczynione zrosty i wolne strzępki jajowodów.

Stopieo II - początkowo ogniska choroby są mniejsze niż 5 mm. W jajowodach obserwuje się nieunaczynione zrosty i wolne strzępki jajowodów, a w jajnikach torbiele mniejsze lub większe niż 5 mm (niekiedy dochodzi do ich pęknięcia). Z czasem między tzw. szerokimi więzadłami a jajnikami pojawiają się zrosty. W jajowodach powstają również mocne zrosty, niemożliwe do usunięcia drogą endoskopii i wolne strzępki jajowodów. W jajnikach występują zrosty z więzadłem szerokim oraz zmiany o średnicy większej niż 5 mm. W zagłębieniu odbytniczo- macicznym obserwuje się liczne ogniska endometriozy.

Stopieo III - więzadła szerokie są w zrostach z jajnikami lub jajowodami. Zrosty występują także w strzępkach jajowodów. W zrostach jajników brak lub obecne ogniska endometriozy. W zagłębieniu odbytniczo-macicznym liczne zmiany chorobowe.

Stopieo IV - macica jest nieruchoma, przyrośnięta w tyłozgięciu i wypełniona przez przyrośnięte jelito lub przemieszczona ku tyłowi. Jelita są w zrostach z otrzewną zagłębienia odbytniczo-macicznego, więzadeł odbytniczo - macicznych lub trzonu macicy. Wyrostek robaczkowy objęty procesem chorobowym. W pęcherzu moczowym są obecne ogniska endometriozy.

Piśmiennictwo :

1. Lynch Paletta J., Corzen Essoka G.: Pielęgniarstwo w ginekologii. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1983

2. Bręborowicz G.: Położnictwo i ginekologia. PZWL, Warszawa 2005.

3. Słomko Z.: Ginekologia. Podręcznik dla lekarzy i studentów. PZWL, Warszawa 2002

4. Pisarski T.: Położnictwo i ginekologia. PZWL, Warszawa 1998

5.Martius G., Breckwoldt M., Pfeiderer A.: Ginekologia i położnictwo. Urban & Partner Wrocław 1997