Dysplazja oskrzelowo - płucna (BPD - Bronchopulmonary Dysplasia) to przewlekła choroba płuc okresu noworodkowego prowadząca do śródmiąższowego obrzęku płuc, powstawania licznych zwłóknień, pęcherzy rozedmowych i rozwoju nadciśnienia płucnego czy też niewydolności prawej komory serca; odznaczająca się koniecznością stosowania tlenoterapii w pierwszych 28 dniach życia noworodka. Na chorobę tą cierpią zazwyczaj noworodki niedojrzałe, urodzone przedwcześnie, a także noworodki z ELBV i VLBW; często przebiegającej z chorobami płuc.
A. Piotrowski podaje cztery stadia dysplazji oskrzelowo - płucnej:
I. Stadium pierwsze - występujące pomiędzy 1 a 3 dobą życia noworodka; odpowiadające Zespołowi Zaburzeń Oddychania II lub III stopnia z obecnymi błonami szklistymi, postępującym obrzękiem śródmiąższowym, a także martwicą śluzówki oskrzeli.
II. Stadium drugie - występujące między 4 a 10 dobą życia noworodka; charakteryzującą się postępującą niedodmą, z obszarami rozedmy, często śródmiąższowej. Widoczne ogniska martwicze błony śluzowej oskrzeli i złuszczające się części śluzówki.
III. Stadium trzecie - występujące między 11 a 30 dobą życia noworodka; widoczny przerost naprawczy śluzówki oskrzeli, charakterystyczne obszary niedodmy otoczone obszarami zastępczej rozedmy, w obrazie RTG widoczne jako pęcherze rozedmowe.
IV. Stadium czwarte - występujące u noworodka powyżej 30 dnia życia; charakteryzujące się masywnymi zwłóknieniami płuc przebiegające z uszkodzeniem pęcherzyków, błony śluzowej oskrzeli i przerostem ściany mięśniowej czy też przerostu mięśniówki tętniczek płucnych prowadząc do wystąpienia nadciśnienia płucnego.
Częstość występowania dysplazji oskrzelowo - płucnej jest odwrotnie proporcjonalna do wieku trwania ciąży i masy urodzeniowej noworodka, a wprost proporcjonalna do czasu prowadzenia wentylacji mechanicznej. Szacuje się, że częstość występowania BPD waha się znacznie według przeglądu piśmiennictwa od 2 do aż 75 % noworodków urodzonych przedwcześnie i wymagających sztucznej wentylacji.
Chorobę tą określa się również mianem przewlekłej choroby płuc (CDL - Chronic Lung Diasease).
Czynniki ryzyka dysplazji oskrzelowo - płucnej:
a. Skrajne wcześniactwo
b. Mała masa urodzeniowa
c. Płeć męska
d. Wentylacja mechaniczna
e. Wolne rodniki tlenowe
f. Przewlekła tlenoterapia
g. Wysokie wartości ciśnienia i stężenia tlenu w mieszaninie oddechowej
h. Infekcje i zakażenia
i. PDA
j. Ciężka postać ZZO
k. Niedobory energetyczne i sodu w pierwszych dobach życia
l. Niedobór witaminy A
m. Nadmierna podaż płynów
n. Uwarunkowania genetyczne
Objawy kliniczne choroby BPD:
a. Tachypnoe
b. Dyspnoe
c. Rzężenia drobno/ średniobańkowe
d. Skrzydełkowanie nosa i wciąganie przestrzeni międzyżebrzy
e. Oddech świszczący, trzeszczący
f. Obfita wydzielina zalegająca w drogach oddechowych
g. Niedotlenienie
h. Zwiększenie stężenia dwutlenku węgla we krwi
i. Nawracające zakażenia płuc i oskrzeli
j. Kaszel, sinica, zwiększone zapotrzebowanie na tlen
k. Obrzęk płuc
l. Klatka piersiowa beczkowata
m. Niewydolność prawej komory serca
n. Zmiany w obrazie RTG płuc
o. Powiększenie prawej połowy serca w badaniu elektrokardiograficznym i echokardiograficznym
Profilaktyka i leczenie obejmuje:
a. Zapobieganie wcześniactwu
b. Sterydoterapię płodu
c. Stosowanie surfaktantu
d. Prawidłowo prowadzona resuscytacja noworodka w pierwszych minutach życia
e. Stosowanie oszczędzającej mechanicznej wentylacji
f. Stosowanie wentylacji nieinwazyjnej
g. Unikanie wysokich ciśnień i stężeń tlenu w mieszaninie oddechowej
h. Stałe monitorowanie prężności tlenu we krwi noworodka
i. Ograniczenie nadmiernej podaży płynów i sodu w pierwszych dobach życia
j. Antybiotykoterapia
k. Wczesne i racjonalne odzwyczajanie od respiratora
l. Zapobieganie infekcją i zakażeniom
m. Przestrzeganie zasad aseptyki i antyseptyki przez personel medyczny
n. Wczesne żywienie parenteralne
o. Dieta wysokokaloryczna ze względu na duże straty energetyczne z uwzględnieniem witamin, szczególnie wit. A
p. Terapia PDA
q. Fizykoterapia
r. Farmakoterapia:
- leki moczopędne
- leki rozszerzające oskrzela
-leki przeciwzapalne
-leki poprawiające kurczliwość mięśnia sercowego
-leki przeciwobrzękowe
Opieka nad noworodkiem z dysplazją oskrzelowo - płucną powinna obejmować:
- szybkie wyłonienie noworodków z grupy ryzyka i objęcie ich odpowiednim leczeniem
-prawidłowo prowadzoną terapię oddechową
-właściwe odsysanie wydzieliny blokującej drogi oddechowe
-ograniczenie i eliminację bodźców ze środowiska zewnętrznego
-leczenie chorób współistniejących:
a. Zapalenie płuc
b. Infekcje i zakażenia
c. Przetrwały przewód tętniczy
d. Niedokrwistość
e. Nadciśnienie
f. Zapobieganie refluksowi żołądkowo- przełykowemu
-wspomaganie oddechowe
-kontrola podawanych płynów i diurezy
-właściwe nawodnienie i odżywianie
-zapewnienie bezpieczeństwa przy odzwyczajaniu i odstawianiu tlenu
Dysplazja oskrzelowo- płucna może przyczynić się do wystąpienia licznych nieprawidłowości we wczesnym i późniejszym okresie życia dziecka np. astmy oskrzelowej, zaburzeń psychomotorycznych, mózgowego porażenia dziecięcego, nagłych zgonów, a także problemów z koncentracją i zapamiętywaniem w okresie szkolnym.
Piśmiennictwo:
- K. Bernat (red.): Pediatria i pielęgniarstwo pediatryczne. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.Wydanie I. Rozdział XI:216-218.
- K. Bober- Olesińska, M. K. Kornacka: Dysplazja oskrzelowo- płucna - diagnostyka i leczenie. Klinika Pediatryczna 2011;2: 211
- G. H. Bręborowicz (red.): Położnictwo i ginekologia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010. Tom I. Rozdział VII: 540 - 541.
- J.D. Dudenhausen, W. Pschyrembel: Położnictwo praktyczne i operacje położnicze. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003. Wydanie IV. Rozdział XIII: 437- 438.
- E. Helwich (red.): Wcześniak. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002. Wydanie I. Rozdział II: 31-33.
- E. Helwich: Dysplazja oskrzelowo- płucna. Pediatr Dypl. 2013;17: 13- 18.
- W. Kawalec, R. Grenda, H. Ziółkowska: Pediatria. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2013. Rozdział VII: 194 - 197.
- B. Pawlaczyk (red.): Zarys Pediatrii. Podręcznik dla studentów medycyny. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005. Rozdział XI: 197 - 198.
- A. B. Pilewska - Kozak (red.):Opieka nad wcześniakiem. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009. Wydanie I. Rozdział IX: 148 - 150.
- A. Piotrowski (red.): Niewydolność oddechowa noworodków - zapobieganie i leczenie. Wydawnictwo Alfa- media Press 2011. Wydanie IV. Rozdział XVI: 176- 178.
- M. Rutkowska, M. Woynarowska: Co nowego w dysplazji oskrzelowo -płucnej (BPD? ). Klinika Pediatryczna 2008;2:235
- J. Szczapa (red.):Stany naglące w neonatologii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011.Rozdział III:64- 65.
- J. Szczapa (red.): Podstawy neonatologii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.Wydanie I. Rozdział VII: 163- 165
