Cytomegalowirus należy do grupy herpeswirusów. Jest największym wirusem atakującym ludzi. Może powodować najczęściej występujące wrodzone zakażenie wirusowe. Wrodzona cytomegalia jest przenoszona na płód wewnątrzmacicznie, gdy u matki dojdzie do pierwotnego zakażenia wirusem podczas ciąży lub w wyniku reaktywacji poprzedniej matczynej infekcji. Wtórne wystąpienie zakażenia stanowi jednak mniejsze zagrożenie dla rozwijającego się płodu niż infekcja pierwotna, ponieważ wytworzone uprzednio przeciwciała IgG przeciwko CMV w pewnym stopniu chronią dziecko podczas reaktywacji wirusa.
Większość noworodków (około 90%), u których występuje wrodzona cytomegalia nie wykazuje symptomów choroby, zaś u pozostałej części (około 10%) widoczne są oznaki infekcji cytomegalowirusem .
CMV może zostać nabyta przez dziecko po urodzeniu w wyniku:
• ekspozycji noworodka na zainfekowane płyny ustrojowe matki np.: mocz, wydzielinę z pochwy, mleko matki (CMV nie jest przeciwwskazaniem do karmienia, jednak powinno być skonsultowane z lekarzem) czy ślinę,
• transfuzji krwi lub przeszczepu od zainfekowanego dawcy,
• kontaktu z zakażonymi jednostkami np.: podczas codziennej pielęgnacji noworodka przez personel medyczny, w innych placówkach medycznych, od domowników.
Diagnostyka
Matczyna infekcja
Większość przypadków pierwotnego matczynego zakażenia jest asymptomatyczna i nierozpoznana. W sytuacji, gdy jednak objawy choroby wystąpią, nie są rozpoznawane jako oznaka CMV, ponieważ przypominają objawy łagodnej grypy. W celu ustalenia zakażenia cytomegalowirusem u ciężarnej kobiety określa się obecność przeciwciał IgG przeciwko CMV, które dowodzą przebytej chorobie. Wykrycie przeciwciał IgM anty-CMV podczas ostrej fazy infekcji jest pomocne w postawieniu diagnozy, jednak jedynie 80% kobiet z cytomegalią pierwotną wykazuje obecność tych przeciwciał. Antygeny IgM anty-CMV mogą utrzymywać się w organizmie nawet do 18 miesięcy czego wynikiem mogą być fałszywie pozytywne wyniki badań.
Algorytm badań antygenów anty-CMV:
IgG+ IgM- → przebyte zakażenie
IgG+ IgM+ → rozważenie oceny awidności przeciwciał IgG :
• jeśli niskie miano – przebyta infekcja,
• jeśli wysokie miano – trwająca infekcja,
Infekcja płodowa
Ultrasonografia może okazać się przydatna w zidentyfikowaniu nieprawidłowości u płodu, które mogą być wynikiem kontaktu z wirusem cytomegalii. Zaobserwowanie obrzęku płodu, wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu płodu, wielowodzia, wodobrzusza, nieprawidłowości centralnego układu nerwowego (np.: małogłowie, zwapnienia okołokomorowe), nieprawidłowości w obrębie jamy brzusznej (np.: hepatosplenomegalia, zwapnienia) może sugerować wewnątrzmaciczne zakażenie CMV. W takim przypadku należy rozważyć wykonanie inwazyjnych metod diagnostyki takich jak np.: amnicenteza, kordocenteza. Występowanie wielu nieprawidłowości w obrazie USG źle prognozuje dla rozwijającego się płodu.
Rutynowe badania w kierunku cytomegalii u ciężarnych kobiet nie są rekomendowane, ponieważ ryzyko zakażenia płodu jest relatywnie niewielkie, wskaźnik występowania anomalii u dziecka jest niski oraz nie jest dostępna efektywna terapia istniejącego zakażenia u płodu. Najważniejsze by w czasie ciąży unikać infekcji CMV poprzez minimalizację ekspozycji na miejsca o potencjalnie wysokim ryzyku zarażenia tj: żłobki, przedszkola, ośrodki dziennej opieki oraz inne placówki o dużej koncentracji małych dzieci, a także np.: środki komunikacji miejskiej. Zaleca się również dokładne mycie rąk w celu uniknięcia zakażenia poprzez różnego rodzaju wydzieliny ciała oraz rozprzestrzeniania wirusa. Ponadto badania wykazują, iż leczenie przeciwwirusowe podczas ciąży nie zmniejsza ryzyka transmisji wirusa CMV od matki do płodu. Leczenie dziecka w czasie życia płodowego oraz noworodkowego polega na postępowaniu objawowym. Inne metody tj. leczenie przeciwwirusowe mają niestety niski indeks terapeutyczny.
Bibliografia:
- Adler SP, Finney JW, Manganello AM: Prevention of child-to-mother transmission of cytomegalovirus among pregnant women. J Pediatr 2004; 145 (4): 485 – 491.
- Duff P: A thoughtful algorithm for the accurate diagnosis of CMV infection in pregnancy. Am J Obstet Gynecol 2007; 196: 196-197.
- Hollier LM, Grissom H: Human herpes viruses in pregnancy: cytomegalovirus, Epstein-Barr virus, and varicella zoster virus. Clin Perinatol 2005; 32: 671-696.
