W Polsce rocznie odnotowuje się ok. 18 tys. nowych przypadków zachorowań na raka jelita grubego.
– Jest to trzeci co do częstości występowania nowotwór u mężczyzn i kobiet, u których stanowi odpowiednio 12 i 10 proc. wszystkich chorób nowotworowych. W Polsce 5-letnie przeżycia chorych na raka jelita grubego wynoszą mniej niż 50 proc. i są bardzo zróżnicowane w zależności od miejsca leczenia — informuje chirurg i onkolog prof. dr hab. n. med. Marek Bębenek, kierownik Oddziału Chirurgii Onkologicznej oraz Centrum Nowotworów Przewodu Pokarmowego (Colorectal Cancer Unit) Dolnośląskiego Centrum Onkologii, Pulmonologii i Hematologii we Wrocławiu, konsultant wojewódzki w dziedzinie chirurgii onkologicznej.
– Dlatego bardzo ważne jest ujednolicenie i usystematyzowanie opieki nad pacjentami kolorektalnymi — podkreśla ekspert.
Colorectal Cancel Units: od diagnostyki po badania kontrolne w jednym ośrodku
W związku z powyższym, Narodowy Fundusz Zdrowia, realizując wytyczne Ministerstwa Zdrowia, opublikował 27 maja 2021 r. dwa zarządzenia, które wprowadziły nowe świadczenie gwarantowane — Kompleksową opiekę onkologiczną nad pacjentem z nowotworem jelita grubego.
– Zarządzenia określają, na jakich zasadach ma funkcjonować nowy model opieki. Zgodnie z jego założeniami, leczenie pacjenta będzie prowadzone i koordynowane w ramach jednego ośrodka, począwszy od diagnostyki, poprzez terapię i wsparcie psychologiczne, skończywszy na monitorowaniu stanu zdrowia po przebytej chorobie nowotworowej — wyjaśnia prof. Marek Bębenek.
Centra kompetencji, realizujące model kompleksowej opieki onkologicznej nad pacjentem z nowotworem jelita grubego (Colorectal Cancel Units) mają zapewniać:
pełną diagnostykę nowotworów jelita grubego, ambulatoryjną opiekę specjalistyczną i leczenie szpitalne, czyli zabiegi chirurgiczne, chemioterapię, radioterapię, a także wsparcie w zakresie uzyskania świadczeń opieki hospicyjnej;
pełną diagnostykę onkologiczną, w tym możliwość wykonania badań molekularnych;
koordynację diagnostyki i leczenia nowotworu, prowadzoną przez koordynatora organizacyjnego, nadzorującego cały plan diagnostyki i leczenia pacjenta; zadaniem koordynatora jest ustalanie terminów wizyt i zabiegów oraz nadzorowanie dokumentacji;
prawidłowe postępowanie onkologiczne dzięki wielodyscyplinarnym zespołom diagnostyczno-terapeutycznym, składającym się ze specjalistów chirurgii ogólnej lub onkologicznej, radioterapii, onkologii klinicznej, radiologii i patomorfologii;
systematyczne badania kontrolne, czyli monitorowanie efektów procesu terapeutycznego oraz stanu pacjenta po zakończeniu leczenia.
Ujednolicenie standardów postępowania w raku jelita grubego
Zdaniem prof. Marka Bębenka, podstawowe argumenty przemawiające za wdrożeniem modelu opieki nad pacjentem w ramach Colorectal Cancer Unit, to rozproszenie leczenia chorych na raka jelita grubego w Polsce i brak odpowiednich standardów tej opieki w wielu ośrodkach.
– Wiąże się to ze złymi wynikami leczenia i krótszymi przeżyciami chorych z rakiem jelita grubego niż w innych krajach europejskich — zwraca uwagę ekspert i wylicza korzyści ze zmian.
– Wprowadzenie Colorectal Cancer Units z całą pewnością spowoduje poprawienie jakości i wyników leczenia, zmniejszenie liczby powikłań, a tym samym poprawienie jakości życia pacjentów. Poprawi także zgodność postępowania ze standardami, czyli międzynarodowymi wytycznymi, zredukuje czas oczekiwania na świadczenia, jak również zwiększy satysfakcję pacjentów dzięki wysokospecjalistycznym usługom.
Jakie warunki trzeba spełnić, żeby uruchomić Colorectal Cancer Unit
Aby placówka mogła uruchomić Colorectal Cancer Unit, musi spełnić określone warunki formalne i personalne, ściśle określone w rozporządzeniu ministra zdrowia z 11 marca 2021 r. (poz. 542, zał. nr 1).
Wymagania formalne to przede wszystkim posiadanie następujących komórek organizacyjnych:
oddział o profilu chirurgia ogólna lub chirurgia onkologiczna;
oddział o profilu onkologia kliniczna lub onkologia kliniczna/chemioterapia;
blok operacyjny;
oddział anestezjologii i intensywnej terapii;
poradnia chirurgii ogólnej lub chirurgii onkologicznej;
poradnia onkologiczna lub chemioterapii;
zakład patomorfologii;
pracownia endoskopii;
pracownia diagnostyki obrazowej: TK, RTG, USG.
Kolejny warunek, jaki należy spełnić, to zapewnienie realizacji świadczeń w zakresie: radioterapii, brachyterapii, medycyny nuklearnej, pozytonowej tomografii emisyjnej, rezonansu magnetycznego, diagnostyki genetycznej i molekularnej. Konieczne jest też posiadanie poradni gastroenterologii, a także poradni, w której jest realizowana opieka stomijna (chirurgii ogólnej, onkologicznej lub proktologicznej).
Zapewnienie interdyscyplinarnego zespołu specjalistów
Ośrodek, który zamierza realizować nowy model opieki nad pacjentem z rakiem jelita grubego, musi również dysponować personelem spełniającym pewne minimalne kryteria.
– W oddziale o profilu chirurgia ogólna lub chirurgia onkologiczna powinno pracować co najmniej dwóch lekarzy specjalistów w dziedzinie chirurgii ogólnej lub onkologicznej. Powinni oni mieć udokumentowane doświadczenie, obejmujące wykonanie w ostatnim roku kalendarzowym w roli operatora co najmniej 15 zabiegów usunięcia pierwotnego nowotworu jelita grubego (kolektomia, hemikolektomia, sigmoidektomia) oraz doświadczenie w zakresie zastosowania technik laparoskopowych lub transrektalnych — wymienia prof. Marek Bębenek.
Z kolei w zakładzie patomorfologii powinno być zatrudnionych co najmniej dwóch lekarzy specjalistów w dziedzinie patomorfologii z udokumentowanym doświadczeniem, obejmującym postawienie w ostatnim roku kalendarzowym co najmniej 30 rozpoznań (z materiału pooperacyjnego) pierwotnego nowotworu jelita grubego przez jednego lekarza patomorfologa.
Dodatkowo — kontynuuje ekspert — w placówce, która ubiega się o uruchomienie Colorectal Cancer Unit, musi także pracować co najmniej dwóch lekarzy specjalistów w dziedzinie gastroenterologii, chorób wewnętrznych lub chirurgii. Doświadczenie każdego z nich ma obejmować wykonanie w ostatnim roku kalendarzowym co najmniej 200 kolonoskopii, w tym co najmniej 40 zabiegów polipektomii endoskopowej.
Ponadto w ośrodku musi być obecny co najmniej jeden lekarz specjalista w dziedzinie radioterapii onkologicznej z udokumentowanym doświadczeniem obejmującym leczenie nowotworów przewodu pokarmowego.
– Wymogiem jest także co najmniej trzech lekarzy specjalistów onkologii klinicznej lub chemioterapii nowotworów z udokumentowanym doświadczeniem w leczeniu przeciwciałami monoklonalnymi przeciwko EGFR i VEGF oraz w leczeniu skojarzonym (radiochemioterapia) — wyjaśnia kierownik wrocławskiego Colorectal Cancer Unit. Każde doświadczenie powinno być potwierdzone przez konsultanta wojewódzkiego we wskazanej przez resort zdrowia dziedzinie medycyny.
Oczywiście, w takim ośrodku powinny także pracować — w odpowiednim wymiarze godzin — pielęgniarki, fizjoterapeuci, psycholodzy lub psychoonkolodzy i osoba planująca dietę. Niezbędne jest także zatrudnienie koordynatorów organizacyjnych w wymiarze zapewniającym ciągłość procesu diagnostyczno-terapeutycznego.
Ważne kryteria jakościowe
Spełnienie kryteriów jakościowych przez ośrodek to m.in. wykonanie odpowiedniej liczby zabiegów.
– Konieczna jest realizacja w ostatnim roku kalendarzowym co najmniej 75 zabiegów usunięcia pierwotnego nowotworu jelita grubego (kolektomia, hemikolektomia, sigmoidektomia), a także co najmniej 200 kolonoskopii, w tym co najmniej 20 zabiegów polipektomii endoskopowej — wylicza prof. Marek Bębenek.
Ponadto taka placówka musi stosować techniki laparoskopowe lub transrektalne, a także posiadać pracownię endoskopii zabiegowej z możliwością wykonywania pełnego zakresu procedur zabiegowych. Mowa o endoskopowej mukozektomii, endoskopowej dyssekcji podśluzówkowej, polipektomii, ablacji, udrożnianiu, protezowaniu oraz co najmniej dwóch metodach hemostazy endoskopowej.
Wymagane jest również realizowanie predykcyjnych badań genetycznych i molekularnych przez laboratorium genetyczne oraz predykcyjnych badań immunohistochemicznych przez zakład patomorfologii. Laboratoria i zakłady te powinny posiadać odpowiednie certyfikaty.
– Muszą być także wdrożone wystandaryzowane pisemne protokoły dotyczące diagnostyki i postępowania terapeutycznego we wszystkich stadiach zaawansowania, tzw. SOP-y (ang. standard operating procedure) — wyjaśnia ekspert.
Ocena jakości procesu diagnostyczno-terapeutycznego
Innym wymogiem jest wdrożenie procedury monitorowania jakości procesu diagnostyczno-terapeutycznego. Dla raka jelita grubego wprowadzono odpowiednie mierniki oceny diagnostyki i leczenia.„Wprowadzenie mierników pozwala na obiektywne porównanie działalności szpitali między sobą. W Europie tak jest od wielu lat. W Dolnośląskim Centrum Onkologii, Pulmonologii i Hematologii raportujemy dwa rodzaje mierników w raku jelita grubego: IPAAC (Innovative Partnership for Action Against Cancer) oraz te wskazane w pilotażu Krajowej Sieci Onkologicznej — zaznacza onkolog. W IPAAC wyróżnia się 35 mierników, natomiast w pilotażu KSO — 18 (13 ogólnych i 5 szczegółowych).
W sposób ciągły są monitorowane takie mierniki oceny diagnostyki i leczenia, jak:
odsetek zgonów po leczeniu, powikłań (w tym szczegółowo — odsetek wystąpienia nieszczelności zespoleń w nowotworze okrężnicy i odbytnicy);
odsetek pacjentów, u których wykonano badania genetyczne i molekularne czynników predykcyjnych — co określa dostęp do innowacyjnego i celowanego leczenia w zaawansowanym nowotworze;
odsetek zabiegów operacyjnych wykonanych metodą małoinwazyjną — co pozwala na określenie dostępu do nowoczesnego leczenia chirurgicznego;
odsetek pacjentów z nowotworem odbytnicy w III stopniu zaawansowania, u których zastosowano radioterapię przedoperacyjną — co pozwala na ocenę dostępu do kompleksowego leczenia onkologicznego;
odsetek badań histopatologicznych pooperacyjnych u pacjentów z nowotworem jelita grubego, u których liczba ocenionych węzłów chłonnych wynosiła co najmniej 12 — co pozwala na ocenę prawidłowego zakresu operacji i jakości badania histopatologicznego.
Budowanie marki Dolnośląskiego Centrum Onkologii, Pulmonologii i Hematologii
Dolnośląskie Centrum Onkologii, Pulmonologii i Hematologii we Wrocławiu jest jednym z kilku ośrodków w Polsce, w których funkcjonuje Colorectal Cancer Unit. Ale jest to pierwszy i jedyny w naszym kraju ośrodek z międzynarodowym certyfikatem uzyskanym w ramach europejskiego projektu iPAAC — Innowacyjne Partnerstwo dla Działań w Zwalczaniu Nowotworów.
