Choroby układu pokarmowego w okresie noworodkowym możemy ogólnie podzielić ze względu na przyczynę:
• wady wrodzone
• zakażenia
• zaburzenia wchłaniania i trawienia
Ogólnie można powiedzieć, że objawy kliniczne związane ze schorzeniami przewodu pokarmowego, niezależnie od przyczyny, to:
wymioty (krwiste – należy różnicować z krwią matczyną)
ulewania
zaparcia
upośledzenie łaknienia
biegunka
odma otrzewnowa
powiększenie obwodu brzuszka
zaburzenie perystaltyki jelitowej
rozszczep wargi,
rozszczep podniebienia,
rozczep szczęki
Rozszczep podniebienia powstaje w wyniku zaburzeń połączenia się płytek podniebienia w okresie organogenezy, może być całkowity i obejmować podniebienie twarde i miękkie oraz języczek albo pojedynczy. W zależności od rozległości może sprawiać trudności w ssaniu i karmieniu dziecka. Leczenie to prawidłowa rehabilitacja, dotycząca pozycji dziecka przy karmieniu, odpowiednie smoczki, a potem opieka laryngologa, foniatry i ortodonty oraz leczenie chirurgiczne (w zależności od rozległości wady).
Objawy w tym zespole to przede wszystkim duszność, trudności w karmieniu, czasem niedotlenienie. Objawy nasilają się w trakcie karmienia i przy nieprawidłowym ułożeniu dziecka.
Leczenie polega na interwencji chirurgicznej oraz odpowiedniej pielęgnacji i niedopuszczeniu do niedotlenienia dziecka, czasem na założeniu rurki ustno-gardłowej.
Niedrożność przełyku
Najczęstszą postacią jest zarośnięcie przełyku. Powstaje ono pomiędzy 4. a 8. tygodniem życia płodowego, częściej występuje u noworodków płci męskiej. Rozróżniamy kilka odmian tej wady.
Objawy kliniczne występują u noworodka w kilkanaście minut lub godzin po urodzeniu, natomiast bezpośrednio po urodzeniu dziecko krzyczy, oddycha spontanicznie. Po podaniu mleka może dojść do zachłyśnięcia, bezdechu i niewydolności oddechowej (gdy występuje przetoka przełykowo-tchawicza). Odśluzowanie tylko chwilowo poprawia stan noworodka. Charakterystyczne są zmiany osłuchowe nad polami płucnymi dominujące głównie po karmieniu. Bulgotanie i gromadzenie się dużej ilości śliny i pokarmu w ustach i nosie dziecka mogą nasunąć nam podejrzenie o obecności tej wady.
Pomocnym w rozpoznaniu tej wady jest wykonanie przeglądowego zdjęcia klatki piersiowej z cewnikiem.
Leczenie – chirurgiczne oraz zachowawcze, odstawienie od karmienia doustnego.
Niedrożność jelit
Wady te są najczęściej spotykanymi wadami przewodu pokarmowego. W zależności od lokalizacji przeszkody występują objawy kliniczne. Głównym objawem klinicznym są wymioty, które w zależności od przeszkody różnią się czasem wystąpienia, obfitością. Zaburzone jest oddawanie stolca.
Leczenie – chirurgiczne.
Niedrożność smółkowa
Najczęściej współistnieje z mukowiscydozą. Niedrożność ta spowodowana jest zalegającą, lepką, ściśle przylegającą do jelit smółką, stanowiącą czop ściśle zamykający światło jelita. Jest barierą dla powietrza i płynów, które nie przechodzą do dalszej części odcinków jelit. Przyczyną tego jest brak enzymów trzustkowych oraz zmian w obrębie gruczołów jelit. Daje to charakterystyczny obraz w badaniu rentgenowskim jamy brzusznej – przed przeszkodą rozdęte pętle jelit, za – zapadnięte.
Objawy związane są z przyczyną, w niepowikłanej niedrożności objawy są typowe.
Leczenie – stosowanie wlewek, leczenie chirurgiczne, a przy mukowiscydozie leczenie typowe.
Zarośnięcie odbytu
Wada ta współistnieje z innymi wadami lub występuje samodzielnie. Zazwyczaj występuje z przetokami odbytniczo-pochwowymi lub odbytniczo-kroczowymi.
Rozpoznanie zazwyczaj nie jest trudne. Czasem może być opóźnione, gdy występuje zrośnięcie odbytnicy przy prawidłowym odbycie, wtedy występuje wzdęcie brzuszka, wymioty smółkowe, niepokój dziecka i oczywiście brak stolca.
Leczenie – chirurgiczne.
Wrzodziejące zapalenie jelit (NEC)
Najczęściej występuje u noworodków hipotroficznych i wcześniaków. Czynników usposabiających do wystąpienia tego schorzenia jest wiele:
wcześniactwo
hipotrofia
zamartwica okołoporodowa
niedrożność przewodu pokarmowego
uogólniona wrodzona infekcja noworodka
cewnikowanie naczyń pępowinowych
żywienie parenteralne
Objawy kliniczne są różnorodne. Początkowo nie są charakterystyczne:
napady bezdechu
zaburzenia termoregulacji
niechęć do ssania
zaleganie żołądkowe
spadki saturacji
zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (wymioty, wzdęcie brzuszka)
zaburzone stolce (z domieszką śluzu, krwi)
stopniowo pogarszający się stan dziecka
objawy uogólnionego zakażenia
Rozpoznanie – głównie objawy kliniczne oraz stałe monitorowanie i obserwacja dziecka, badania laboratoryjne i bakteriologiczne. Zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej jest ważnym elementem potwierdzającym diagnozę (rozdęcie pętli jelit – IV stopnie), ewentualnie wolne powietrze w jamie brzusznej.
Leczenie – w zależności od stanu i ewentualnej perforacji jelit.
Leczenie zachowawcze, wspomaganie oddechu, odstawienie od karmienia doustnego, podaż antybiotyków, odbarczenie zalegań przez zastosowanie cewnika do żołądka, właściwa podaż kalorii, płynów oraz wyrównanie gospodarki elektrolitowej i metabolicznej, ustabilizowanie stanu noworodka, w razie perforacji leczenie chirurgiczne.
Profilaktyka – wczesne troficzne karmienie pokarmem naturalnym najmniejszych niedojrzałych noworodków.
BIBLIOGRAFIA:
Piśmiennictwo:
- „Neonatologia”, pod redakcją prof. dr hab. med. D. Łozińskiej i prof. dr hab. med.
I. Twarowskiej - „Neonatologia”, J. Gadzinowski, Dharmapuri Vidyasagar
- „Wybrane problemy zakażeń okresu noworodkowego”, J. Szczapa, I. Wojsyk-Banaszak
- „Abc zakażeń u noworodka”, prof. dr hab.med. R. Lauterbach
- „Pediatrics”, G. Avery
