Choroba wywoływana głównie przez wirusa EBV( Ebsteina-Barr) wystepującego powszechnie na całym świecie .
Wnika do komórek nabłonka gardła i zakaża limfocyty B , dzięki którym rozprzestrzenia się w całym organizmie . Zakażenie wirusem EBV , szczególnie we wczesnym dzieciństwie , nie zawsze prowadzi do rozwoju choroby i najczęściej przebiega bez objawów . Wirus atakuje dojrzałe limfocyty B i całe życie pozostaje w organizmie człowieka .
Rezerwuar i drogi przenoszenia : ludzie – jedyny rezerwuar ; źródło zakażenia – chory lub zakażony człowiek (wirus występuje w ślinie , po zakażeniu pierwotnym okresowo jest wydalany przez całe życie). Zakażenie następuje poprzez kontakt ze śliną i zanieczyszczone nią przedmioty ; możliwe także przez przetoczenie krwi , przeszczepienie szpiku kostnego lub narządów litych . Zaraźliwość trwa do około 5 dni od wystąpienia gorączki ale możliwa jest również obecność EBV w ślinie do pół roku od zakażeni.
Okres wylęgania i zakaźności : okres wylęgania 30-50 dni (konieczny bezpośredni kontakt ze śliną chorego) , mała zakaźność utrzymuje się przeciętnie 4-6 miesięcy , w niektórych przypadkach do półtora roku .
Obraz kliniczny : często zakażenie przebiega bezobjawowo lub z nieswoistymi objawami ( szczególnie u niemowląt i młodszych dzieci oraz osób w podeszłym wieku ) .
Objawy zwiastunowe :
Objawy grypopodobne ( 1-2 tygodnie ) rozwijają się stopniowo .
Może występować :
- brak apetytu ,
- osłabienie ogólne ,
- bóle mięśniowo – stawowe ,
- dreszcze ,
- złe samopoczucie .
Zapalenie gardła i migdałków : silny ból gardła , trudności w połykaniu , gorączka do 40 ° Celsjusza ( zwykle ustępuje po 1-2 tygodniach , wyjątkowo może się utrzymywać 4-5 tygodni ) . Migdałki powiększone pokryte charakterystycznym wysiękiem ( obraz przypomina anginę paciorkowcową ) , gardło zaczerwienione , często wybroczyny na podniebieniu , przykry zapach z ust . Dodatkowo obrzęk powiek , nasady nosa i łuków brwiowych (częściej u dzieci ) . Mowa jest nosowa niewyraźna .
Powiększenie węzłów chłonnych : węzły osiągają znaczne rozmiary , nawet powyżej 3 cm , są sprężyste , przesuwalne względem podłoża , tkliwe , nie tworzą pakietów , często z obrzękiem tkanki okołowęzłowej . Jest to najdłużej utrzymujący się objaw ( nawet 6 miesięcy po ostrej fazie choroby ) . U dzieci zazwyczaj uogólnione ; u młodzieży i dorosłych – najczęściej szyjne tylne .
Powiększenie śledziony : występuje w 2-3 tygodniu , u 50% chorych , ustępuje po 7-10 dniach . Śledziona : tkliwa , krucha , wymaga delikatnego badania .
Zapalenie wątroby: (20-90% chorych ) zwykle bez żółtaczki , może przebiegać z powiększeniem narządu , utrzymuje się do 4 tygodni.
Wysypka: drobnoplamista lub drobnogrudkowa (5% chorych) , może wystąpić rumień wielopostaciowy lub rumień guzowaty . Po podaniu ampicyliny (rzadziej innych penicylin półsyntetycznych , lub cefalosporyn ) obserwuje się prawie zawsze swędzącą grudkowo -plamistą odropodobną wysypkę uczuleniową .
Inne nieswoiste objawy :
-ból głowy (typowo zaoczodołowy) , brzucha ,
- nudności ,
- wymioty .
W okresie zdrowienia :
- osłabienie ,
- złe samopoczucie ,
- męczliwość ,
- -trudności w koncentracji , niekiedy zespół przewlekłego zmęczenia (nawet przez 2-3 miesiące).
Rozpoznanie: obraz kliniczny klasycznej mononukleozy (częstsza u dzieci ) jest charakterystyczny: u dorosłych zakażenie EBV częściej przebiega nietypowo .
Badania pomocnicze: morfologia +rozmaz , badania serologiczne .
Rozpoznanie : objawy kliniczne , obecność mononuklear i odczyn Paula- Bunnela- Davidsohna .
Leczenie : leki przeciwwirusowe nie są zalecane , leczenie głównie objawowe .
Zalecenia ogólne : odpoczynek , unikanie urazów i nadmiernego wysiłku , duże powiększenie śledziony może wymagać obserwacji szpitalnej .
Leczenie farmakologiczne : w niepowikłanej chorobie nie jest zwykle konieczne . Leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe w razie konieczności . Dieta lekkostrawna , leżenie w łóżku , witaminy . Sterydy: w przypadku narastającej obturacji dróg oddechowych , w powikłaniach hematologicznych .
Powikłania: zdarzają się rzadko , mogą mieć ciężki przebieg : wtórne zakażenia bakteryjne (gardła , płuc) ; układ oddechowy -obturacja dróg oddechowych , naciek tkanki płucnej , zapalenie nagłośni ; hematologiczne : niedokrwistość , małopłytkowość ; OUN -porażenie nerwów czaszkowych , zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych i mózgu , napady padaczkowe ; srce -zapalenie mięśnia sercowego , zapalenie osierdzia ; pęknięcie śledziony , głównie podtorebkowe , poprzedzone silnym bólem brzucha , z reguły w 2-3 tygodniu choroby .
Zapobieganie: obecnie nie ma skutecznego sposobu zapobiegania zakażeniu wirusem Ebsteina-Barr . Trudności w określeniu źródła zakażenia pierwotnego od nawracającego , a także powszechność zakażenia tą chorobą , powoduje że nie ma skutecznych metod zapobiegawczych . Istotna jest dbałość o odporność , prawidłowe odżywianie , higieniczny tryb życia .
literatura:
-
Mononukleoza zakaźna – choroba pocałunków – dbam o zdrowie
-
Pediatria. Podręcznik do Państwowego Egzaminu Lekarskiego i egzaminu specjalizacyjnego. Anna Dobrzańska, Józef Ryżko (red.). Wrocław: Urban&Partner, 2005, s. 718-719
-
dr med. Ewa Duszczyk, Mononukleoza zakaźna, Medycyna Praktyczna
