Kiedy wykonać badanie cytologiczne?
Optymalnie pobieramy wymaz w I fazie cyklu, co najmniej 2 doby od:
- Ostatniego dnia miesiączki
- Ostatniej globulki
- Ostatniego stosunku
Rozmaz cytologiczny powinien być pobrany jako pierwszy przed:
- Badaniem ginekologicznym zestawionym
- Badaniem przezpochwowym USG
- Pobieraniem innych wymazów
Warunki prawidłowego pobrania wymazu cytologicznego:
- Przygotowanie stanowiska pracy przed wejściem pacjentki
- Odpowiednie ułożenie pacjentki
- Dobry kontakt z pacjentką
- Prawidłowe założenie wziernika
- Uwidocznienie części pochwowej szyjki macicy
- Prawidłowe pobranie materiału
- Prawidłowe nałożenie materiału na szkiełko
- Utrwalenie materiału
- Dokumentacja: numer szkiełka + dane pacjentki
Przygotowanie pacjentki do badania cytologicznego:
- Pacjentkę należy poinformować, że nie powinna wykonywać irygacji pochwy na 24 godziny przed pobraniem materiału.
- Nie należy pobierać materiału komórkowego w czasie miesiączki pacjentki.
- Pacjentka powinna odstawić wszystkie środki dopochwowe przynajmniej na tydzień przed pobraniem materiału cytologicznego
Warunki dobrego pobrania rozmazu cytologicznego:
- Wizyta w optymalnym momencie (dzień cyklu, stosowane leki, inne badania)
- Rozluźnienie mięśni dna miednicy
- Współpraca z osobą badającą
- Zrozumienie istoty badania cytologicznego
- Przygotowanie stanowiska pracy przed wejściem pacjentki
- Odpowiednie ułożenie pacjentki
- Dobry kontakt z pacjentką
- Prawidłowe założenie wziernika
- Uwidocznienie części pochwowej macicy
- Prawidłowe pobranie materiału
- Prawidłowe nałożenie materiału na szkiełko
- Utrwalenie materiału
- Dokumentacja-numer szkiełka+ dane pacjentki
Odpowiednie ułożenie pacjentki
• Należy wyjaśnić:
- na czym polega badanie
- że jest bezbolesne
- konieczna współpraca
- Pacjentka leży z pośladkami w połowie wysuniętymi przed brzeg fotela ginekologicznego
Prawidłowe założenie wziernika
- Trzymanie wziernika miedzy palcami wskazującym i środkowym- zapobiega niechcianemu otwarciu w czasie wprowadzania wziernika do pochwy
- Dobre rozchylenie warg sromowych większych i mniejszych:
• Wciąganie warg sromowych do pochwy może być bolesne
• Wprowadzenie wziernika zgodnie z anatomią („pionowo”) z lekkim uciskiem w kierunku spoidła tylnego:
• Ucisk wziernika na łechtaczkę może być bolesny - Obrót wziernika o 90 stopni do pozycji „poziomej” i otwarcie
- Uwidocznienie części pochwowej szyjki macicy
- Otwarcie wziernika (rozkręcenie śruby, rozwarcie i blokowanie)
- Wziernik musi być suchy (u pacjentki z nasiloną atrofią i suchością pochwy dopuszcza się zwilżanie wziernika wodą)
- Należy uważać aby przy otwieraniu nie złuszczyć komórek pokrywających tarczkę szyjki macicy
- Ruchami wahadłowymi umieszczamy łyżki wziernika w sklepieniu przednim i tylnym uwidaczniając szyjkę macicy
Prawidłowe pobranie materiału
- Wymagane jest stosowanie szczoteczek, których budowa pozwala na jednoczasowe pobranie materiału z tarczy i kanału szyjki macicy
- Zaleca się lekki ucisk i wykonanie 5 obrotów zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara
- Po pobraniu może nastąpić miernego stopnia plamienie
Wyjęcie wziernika - Przed zamknięciem wziernik należy nieznacznie wycofać-zapobiega to zamknięciu wziernika na szyjce macicy
- Wziernik zamyka się samoczynnie po zwolnieniu blokady
- Wziernik wyjmujemy obracając go o 90 stopni
Naniesienie materiału na szkiełko
- Przed badaniem przypisanie szkiełka konkretnej pacjentce
- Nanoszenie materiału na szkiełko zarówno z jednej jak i z drugiej strony szczoteczki
- Naniesienie materiału biologicznego na szkiełko podstawowe powinno następować wzdłuż jego długiej osi, możliwie równomiernie w celu uzyskania pojedynczej warstwy komórek.
- Szkiełko podstawowe z rozmazem odpowiednio oznakowane winno być całkowicie zanurzone do utrwalacza w ciągu 5-6 sekund od chwili pobrania. Czas utrwalania nie powinien być krótszy niż 20-30 min. i nie dłuższy niż 12-24 godz. Można przetrzymywać szkiełko dłużej w utrwalaczu, ale winno być umieszczone w ciemnym i chłodnym miejscu (1-2 dni), lub po wyjęciu z utrwalacza należy je umieścić w glicerolu (10 dn.).
Jeżeli stosuje się utrwalacz w sprayu należy zachować odległość przynajmniej 25cm pomiędzy pojemnikiem a szkiełkiem, aby strumieniem utrwalacza nie zmieść materiału komórkowego
Każdemu szkiełku powinien odpowiadać formularz uwzględniający następujące dane:
- numer preparatu
- data pobrania rozmazu
- imię, nazwisko i wiek pacjentki
- nazwa ośrodka przysyłającego materiał do badania
- dzień cyklu miesiączkowego
- data ostatniej miesiączki
- określenie miejsca, z którego pobrano materiał
- dane kliniczne,
- wyniki poprzednich badań cytologicznych, kolposkopowych i histologicznych,
- pieczątkę lekarza pobierającego rozmaz
Utrwalanie materiału
- Po naniesieniu materiału na szkiełko należy jak najszybciej utrwalić materiał w alkoholu (aerozol, zanurzenie w alkoholu).
Przy utrwalaniu przez zanurzenie większej ilości preparatów należy zapobiegać „sklejaniu” się szkiełek
W diagnostyce cytologicznej zaleca się :
Czytelne i jednoznaczne oznakowanie szkiełka podstawowego, - Dobre uwidocznienie szyjki macicy przed pobraniem rozmazu cytologicznego,
- Pobranie rozmazu cytologicznego z szyjki macicy i kanału szyjki przed badaniem ginekologicznym i badaniem ultrasonograficznym, wykonywanym sondą dopochwową,
- Korzystne jest oddzielenie materiału pochodzącego z kanału i tarczy szyjki macicy
- Należy zwrócić uwagę na dbałość w utrwalaniu i wybarwieniu całej powierzchni preparatu-utrwalenie pobranego rozmazu w odczynnikach opartych na alkoholu w ciągu do 6 sekund po pobraniu
- Zarówno konwencjonalna, jak i płynna cytologia są zalecane jako obowiązujące w przesiewowym badaniu cytologicznym.
