Antybiotyki a ciąża i karmienie piersią
Wszystko co ciężarna przyjmuje lub na czego działanie jest wystawiona w czasie ciąży może potencjalnie wpłynąć na płód. Jest to problematyczne w razie konieczności leczenia ciężarnej. Najczęstszymi powodami przepisania leków pacjentce są: problemy żołądkowo-jelitowe, infekcje, problemy dermatologiczne, psychologiczne i psychiatryczne oraz w celu uśmierzenia bólu. Antybiotyki są dość często stosowane w czasie ciąży, leczyć różne choroby m.in.: infekcje górnych dróg oddechowych oraz dróg moczowych ale również z powodu drożdżycy pochwy. W przypadku tego ostatniego antybiotyk może być zastosowany tylko wtedy, gdy naprawdę jest koniecznym
I. Penicyliny
Penicylina i jej pochodne, wliczając amoksycylinę i ampicylinę, ma duży margines bezpieczeństwa oraz niską toksyczność zarówno dla matki jak i dziecka. Penicylina jest antybiotykiem beta-laktamowym, który hamuje syntezę ściany komórek bakteryjnych oraz może być podawana doustnie, domięśniowo lub dożylnie. Jest to lek wybierany przy wielu infekcjach bakteryjnych wliczając paciorkowce grupy A, zapaleniu gardła, zapaleniu ucha środkowego, łagodnym zapalenie płuc spowodowanym dwoinkami zapalenia płuc. Penicylinę stosuje się również w leczeniu syfilisu, jednak ciężarna uczulona na ten antybiotyk powinna najpierw zostać odczulone, aby przejść pełną kurację przeciwko kile.
Ampicylina i amoksycylina zaś są dobrym wyborem podczas enterokokowego zapalenia dróg moczowych, jednak wiele innych patogenów jest odpornych na te leki, dlatego też trzeba je stosować selektywnie. Amoksycylina + kwas klawulanowy (Augumentin) łączy antybiotyk beta-laktamowy z inhibitorem beta-laktamaz, co poszerza spektrum działania leku. Ta kombinacja może być użyta podczas zapalenia zatok oraz zapalenia układu moczowego. Szerokie działanie antybiotyków z grupy penicylin jest bezpieczne, ale dość drogie, więc nie są generalnie stosowane jako leki pierwszego rzutu przy większości chorób występujących w czasie ciąży. Cefalosporyny (półsyntetyczne antybiotyki beta-laktamowe) są równie bezpieczne i stosuje się je przy zapaleniu układu moczowego wliczając odmiedniczkowe zapalenie nerek i rzeżączkę.
Penicyliny są bezpieczne podczas karmienia piersią
II Klindamycyna
Klindamycyna jest makrolidem (antybiotyk o działaniu bakteriostatycznym) i oddziaływuje na bakteryjne rybosomy zapobiegając transkrypcji. Może być stosowana podczas bakteryjnego zapalenia pochwy, pomimo że metronidazol jest lekiem pierwszego rzutu. Antybiotyk ten jest generalnie zastrzeżony dla infekcji wywoływanych bakteriami beztlenowymi, które nie są czułe na inne substancje. U 10% pacjentek może dojść do rzekomobłoniastego zapalenia okrężnicy. Klindamycyna jest bezpieczna podczas karmienia piersią.
III. Metronidazol
Metronidazol hamuje syntezę białek bakteryjnych. Jest stosowany w leczeniu rzęsistkowicy i bakteryjnego zapalenia pochwy. Lek ten ma wynik pozytywny w teście Amesa, ale nie dowiedziono, iż jest rakotwórczy dla ludzi, ani że powoduje wady wrodzone. Niektórzy autorzy sugerują wstrzymać rozpoczęcie kuracji do ukończenia pierwszego trymestru, jednak nie ma badań potwierdzających tę opinię.
Metronidazol jest bezpieczny podczas karmienia piersią, jednak zalecane jest zaprzestanie karmienia na 12 - 24 godziny po zażyciu dawki 2g.
IV. Aminoglikozydy
Aminoglikozydy hamują syntezę białek bakteryjnych. Mogą być zażywane w celu leczenia odmiedniczkowego zapalenia nerek, ale powinny być stosowane podczas poważnych gram-ujemnych infekcji. Podaż leków ciężarnej jest uznawane za ototoksyczne dla płodu, prowadząc do utraty słuchu. Ta zależność została potwierdzona badaniami. Karmienie piersią podczas kuracji jest bezpieczny, gdyż niewielka ilość lek przedostaje się do mleka matki.
V. Kotrimoksazol (trimetoprim + sulfametoksazol)
Kotrimoksazol hamuje metabolizm kwasu foliowego oraz jest wysoce aktywny wobec wielu drobnoustrojów, które powodują infekcje dróg moczowych. Istnieją doniesienia, gdzie zastosowanie trimetoprimu w pierwszym trymestrze ciąży powiązano z nieznacznie podniesionym ryzykiem wad wrodzonych (szczególnie sercowo-naczyniowych). Inne badanie kliniczno-kontrolne wskazuje podwyższone prawdopodobieństwo wystąpienia wad cewy nerwowej (potencjalnie związane z hamowaniem metabolizmu kwasu foliowego) oraz wad w sercowo-naczyniowych. Opierając się na wyżej wymienionych badaniach, które mówią o ryzyku wystąpienia anomalii u płodu i biorąc pod uwagę znaczenie kwasu foliowego w czasie ciąży, unikanie kotrimoksazol w pierwszym trymestrze jest rozsądnym wyjściem. Lek ten ponadto usuwa u noworodka bilirubinę z transportujących ją białek, potencjalnie przyczyniając się do wzrostu ryzyka hiperbilirubinemii lub żółtaczki jąder podkorowych. W związku z tym substancja nie powinna być zażywana blisko terminu porodu. Niestety przedstawione w publikacjach możliwe skutki uboczne stosowania kotrimoksazolu są jedynie teoretycznie i nie są potwierdzone badaniami klinicznymi. Opisywana substancja była używana w celu leczenia zapalenia ucha, zapalenia zatok, zapalenia jelit spowodowanego bakteriami z gatunku Shigella, pneumocystozowego zapalenie płuc oraz bezobjawowej bakteriurii i dokuczliwego zapalenia pęcherza.
Zażywanie leku jest bezpieczny podczas karmienia piersią.
VI. Erytromycyna i azytromycyna
Hamują syntezę białek bakterii. Są często stosowane jako alternatywa do penicylin oraz jako lek pierwszego rzutu przy mykoplazmach i chlamydii. Substancje te są również wykorzystywane podczas leczenia pozaszpitalnego zapalenia płuc oraz ostrego zapalenia oskrzeli.
Zażywanie erytromycyny azytromycyny jest uznawane za bezpieczne podczas karmienia piersią.
VII. Tetracykliny
Tetracykliny, wliczając doksycyklina, nie została jednoznacznie powiązana z efektami teratogennymi, jednak określa się, że może powodować przebarwienia zębów oraz potencjalni nieprawidłowości układu kostnego.Przebarwienia zębów nie zostały powiązane ze zwiększonym ryzykiem anomalii w obrębie zębów, czy wystąpieniem próchnicy. Generalnie zaleca się nie używać tej klasy leków w czasi ciąży, ale w zależności od oszacowania stosunku ryzyko-korzyści i wrażliwości organizmu, terapia tetracyklinami może być rozważana. Wąglik jest jedną z sytuacji, kiedy korzyści z użycia doksycykliny przeważają nad ryzykiem.
VIII. Chinolony
Klasa leków, do której zalicza się cyprofloksacyna. Badania nie wykazują ich negatywnego wpływu na ludzi, zaś fluorochinolony są toksyczne dla rozwoju chrząstki w badaniach eksperymentalnych na zwierzętach. Leki powinny być unikane w czasie ciąży.
Bibliografia:
- american Collage of Obstetricians and Gynecologistists. Guidelines for diagnostic imaging during pregnancy. ACOG Committee Opinion No. 299, 2004.
- Lumbiganon, Pisakea; Laopaiboon, Malineeb; Thinkhamrop, Jadsadaa. Screening and treating asymptomatic bacteriuria. 2010 - Volume 22 - Issue 2 - p. 95–99
- Urinary tract infections in pregnancy Monica Lee, Pina Bozzo, Adrienne Einarson and Gideon Koren
Canadian Family Physician June 2008, 54 (6) 853-854; - Briggs, Freeman, Yaffe, Drugs in pregnancy and lactation, Philadelphia, PA Lippincott Williams & Wilkins, 2005
