Powszechnie wiadomo, iż wszelka aktywność fizyczna powinna być nieodzownym aspektem życia każdego z nas. Tak też jest wśród dużej części kobiet, gdzie ćwiczenia fizyczne są na porządku dziennym. Taka aktywność w odpowiedniej ilości i intensywności może być kontynuowana w czasie ciąży fizjologicznej.
Badania wykazują, iż ciąża nie jest przeciwwskazaniem do zwiększenia swojej aktywności fizycznej w porównaniu do stanu sprzed ciąży. Nie istnieją też żadne przekazy dotyczące tego, że kobieta ciężarna musi zmniejszyć intensywność ćwiczeń. Fizjologiczne zmiany w ciąży mogą jednak modyfikować efekty aktywności fizycznej lub ograniczać zdolność ciała do wykonywania pewnych typów ćwiczeń. Ważna jest pozycja ciała, która jako modulator pojemności minutowej serca stanowi istotny czynnik szczególnie w III trymestrze ciąży, kiedy to zarówno stanie bez ruchu, jak i leżenie w pozycji na wznak mogą powodować wzrost powrotu żylnego oraz pojemności minutowej serca. W niektórych sytuacjach może dojść do zbyt znacznego obniżenia ciśnienia tętniczego lub nawet do omdlenia.
W ciąży wzrasta zapotrzebowanie na tlen oraz jego zużycie. Głębokie oddychanie jest jednak trudniejsze szczególnie w późniejszych etapach ciąży, co spowodowane jest znacznymi rozmiarami macicy oraz ograniczoną ruchliwością przepony. Te zmiany prowadzą z kolej do występowania mniejszych zasobów tlenu potrzebnych do uprawiania sportu, a tym samym ograniczają możliwość podnoszenia intensywności wykonywanych ćwiczeń.
Przyszłe mamy muszą pamiętać, iż aktywność fizyczna nie jest sposobem kontroli wagi w ciąży. Ciężarne ćwiczące w celu uniknięcia wzrostu wagi lub też w celu pozbycia się ciążowych kształtów, powinny zostać poinformowane jak zmienia się ciało kobiety, gdy rozwija się w niej nowe życie. Należy uświadomić im, iż przybieranie na wadze oraz zwiększenie się obwodów ciała jest fizjologicznym elementem rozwoju ciąży.
Dane dotyczące odpowiedzi płodowej na aktywność fizyczną matki są uspokajające. Badania nie wykazują, iż umiarkowana aktywność fizyczna podnosi temperaturę ciała matki, a zatem też temperaturę u dziecka oraz nie powoduje zmian w podstawowej czynności serca płodu. Nie odnotowano również wpływu umiarkowanych ćwiczeń na występowaniu u dziecka malformacji, wzrostu liczby poronień, opóźnienia rozwoju czy zatrzymania wzrastania.
Istnieje wiele sportów bezpiecznych dla kobiet ciężarnych. Przeciwwskazane/zabronione są jedynie takie, które niosą za sobą ryzyko urazów, upadków, czy też dużego kontaktu fizycznego z innymi uczestnikami. Do takich sportów możemy zaliczyć, np…: hokej, piłkę nożną i inne gry zespołowe, gimnastykę, jazdę konną, jazdę na nartach i inne. Ciężarne nie powinny również nurkować, gdyż płód jest wtedy narażany na wystąpienie choroby dekompresyjnej.
Są sytuacje, kiedy kobieta w ciąży nie powinna lub nie może uprawiać sportu. Przeciwwskazania te możemy podzielić na względne i bezwzględne.
Przeciwwskazania względne:
• Ostra anemia,
• Nieokreślona matczyna arytmia,
• Chroniczne zapalenie oskrzeli,
• Słabo kontrolowana cukrzyca typu 1,
• Ekstremalna otyłość,
• Ekstremalna niedowaga,
• Ekstremalnie siedzący tryb życia przed ciążą,
• Wewnątrzmaciczne ograniczenie wzrastania płodu,
• Słabo kontrolowane nadciśnienie,
• Ograniczenia ortopedyczne,
• Słabo kontrolowana epilepsja,
• Słabo kontrolowana nadczynność tarczycy,
• Zaawansowany nikotynizm.
Przeciwwskazania bezwzględne:
• Niewydolność serca ze względu na upośledzoną czynność hemodynamiczną serca,
• Restrykcyjna choroba płuc,
• Niewydolność cieśniowo – szyjkowa,
• Ciąża mnoga z ryzykiem porodu przedwczesnego,
• Powtarzające się krwawienia w II i/lub III trymestrze,
• Łożysko przodujące,
• Pęknięty pęcherz płodowy,
• Stan przedrzucawkowy lub nadciśnienie indukowane ciążą,
• Zagrażający poród przedwczesny.
Kobiety aktywne fizycznie przed ciążą, ale u których w wywiadzie występuje poród przedwczesny lub wewnątrzmaciczne ograniczenie wzrastania płodu powinny zredukować ćwiczenia w II i III trymestrze obecnej ciąży. Pozostałe ciężarne, w przypadku wystąpienia niektórych objawów, powinny całkowicie zrezygnować z aktywności fizycznej do dnia porodu.
Do takich znaków ostrzegawczych zaliczamy:
• Krwawienie z pochwy,
• Duszność podczas i po ćwiczeniach,
• Zawroty głowy,
• Bóle głowy,
• Ból w klatce piersiowej,
• Słabość mięśni,
• Ból lub obrzęk łydek,
• Zagrażający poród przedwczesny,
• Spadek ilości ruchów płodu,
• Odpływanie płynu owodniowego.
Personel powinien zachęcać do ćwiczeń kobiety, które były aktywne fizycznie już przed ciążą. Powinny one jednak wiedzieć, iż ich wydolność i zdolności mogą mieć tendencję spadkową, co nie oznacza, że nie mogą regularnie lecz umiarkowanie ćwiczyć. Jest to wręcz wskazane, gdyż aktywność fizyczna obniżać poziom stresu, zmniejszać lęk i niepokój oraz podnosić poczucie własnej wartości. Niektóre badania wykazują, iż u kobiet, które podczas ciąży ćwiczyły regularnie występują krótsze porody. Ponadto ćwiczenia okazują się niezwykle przydatne osób otyłych oraz z cukrzycą ciężarnych. U tych kobiet regularny fitness pozwala na obniżenie masy ciała, a u chorych na cukrzycę na regulowanie poziomu glukozy we krwi. Warto jednak pamiętać, że pacjentki, które nie były aktywne fizycznie przed ciążą powinny rozpoczynać ćwiczenia stopniowo.
K.Ch.
Bibliografia:
- Borodulin KM, Evenson KR, Wen F, Herring AH, Benson AM. Physical activity patterns during pregnancy. Med Sci Sports Exerc 2008; 40: 1901–8.
- Bauer PW, Broman CL, Pivarnik JM Exercise and pregnancy knowledge among healthcare providers. J Womens Health (Larchmt) 2010; 19: 335–41.
- Clarke PE, Gross H. Women’s behaviour, beliefs and information sources about physical exercise in pregnancy. Midwifery 2004; 20: 133–41
- ACOG Committee on Obstetric Practice no. 267, Exercise during pregnancy and the postpartum period, Obstet Gynecol, 2002, 99: 171 – 173.
- Gibbs R. S., Karlan B. Y., Haney A. F., Nygaard I. E., Danforth’s obstetrics and Gynecology, Lippincott Wiliams & Wilkins, 2008.
- Hegaard HK, Pedersen BK, Nielsen BB, Damm P. Leisure time physical activity during pregnancy and impact on gestational diabetes mellitus, pre-eclampsia, preterm delivery and birth weight: a review. Acta Obstet Gynecol Scand 2007; 86: 1290–6
- Szymański L. M., Satin A.J., Exercise during pregnancy: fetal response to current public health guidelines, Obstet Gynecol, 2012, 119; 3: 603 - 610.
